Հայաստանի մշակութային հուլիսը սկսվեց «Արվեստի ձայն» համաժողովով

 

Նաիրա Գասպարյան, բ.գ.թ., ԵՊՀ դոցենտ
Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանից
Հատուկ՝ Նիդերլանդական Օրագրի համար

Հուլիսի 4-5-ը Երևանի Մելիք Ադամյան 2/3 հասցեում՝ Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության (ՀԲԸՄ) կենտրոնում, անցկացվեց «Արվեստի ձայն» վերնագրով գիտագործնական համաժողով՝ նվիրված արվեստի և մշակույթի համատեքստում արդիական խնդիրների վերլուծմանը, հայաստանյան և արցախյան ստեղծագործական մտքի զարգացման հեռանկարներին ու միջազգային ներկայացման ուղիներին։

Համաժողովի կազմակերպիչներն էին «ՀայաՔվե», «ՕընդՕ», «Musanav», «OBERTON», ՀԲԸՄ կազմակերպությունները։ Բացման արարողությունն ազդարարվեց Հայաստանի և Արցախի օրհներգերի հնչեցմամբ, խորհրդանշելով ազգային մշակութային ինքնության անքակտելի կապը տարածքի ու ժամանակի հետ։

Արվեստն իբրև ազգային գոյության առանցք

Բանախոսները կարևորեցին այն միտքը, որ արվեստն ու մշակույթը պարզապես գեղագիտական կատեգորիաներ չեն, այլ ազգի ինքնության, հույզերի, ձգտումների և ապագայի նկատմամբ ունեցած հավատի հիմնական արտահայտիչներն են։ Նշվեց, որ նույնիսկ ամենածանր պատմական իրավիճակներում ժողովուրդը կարողանում է արվեստի միջոցով ճանաչել իր արմատները, վերաիմաստավորել իր ճանապարհը և բացահայտել ապրելու նոր իմաստներ։

Քննարկումների ուղղություններն ու հիմնական պանելները

«Հայաքվե» կազմակերպության վարչության անդամ Մենուա Սողոմոնյանը ներկայացրեց համաժողովի երեք հիմնական ուղղությունները՝
Արցախի արվեստի ստեղծագործական զարգացման խնդիրները,
Խնդիրների լուծման համար կարևոր մոտեցումները,
Ակնկալվող զարգացումները։

Առաջին պանել․ «Արվեստի արցախյան ձայնը»

Քննարկվեցին Արցախում մշակութային կառույցների վիճակը, արցախցի արվեստագետների ստեղծագործական իրավունքների իրացման խնդիրները Հայաստանում, ինչպես նաև արվեստի գործնական ներգրավվածությունը վերաիմաստավորման և վերադարձի գործընթացներում։

Նկարիչ Սամվել Թավադյանը ներկայացրեց իր «Արցախ և Շուշի» թեմատիկ աշխատանքների շարքը, ընդգծելով զարգացման փուլերն ու ներշնչանքի աղբյուրները։ Արցախի նախկին մշակույթի նախարար Նարինե Աղաբալյանը խոսեց մշակութային ինքնության պահպանման և միջազգային հանրությանը Արցախի նյութական և ոչ նյութական ժառանգության իրազեկման ուղղությամբ իրականացված աշխատանքների մասին։

ԱՀ ՄԻՊ Գեղամ Ստեփանյանը ներկայացրեց արցախյան մշակութային իրավունքների խախտումները և միջազգային կազմակերպություններին դիմելու անհրաժեշտությունը՝ բացակա մեխանիզմների լրացման և համայնքային հզորացման համար։

Նայիրի Խաչատուրյանը շեշտեց միջազգային հարթակներում հայ մշակույթի ճանաչելիության բարձրացման, համակարգված աշխատանքային խմբերի և ճիշտ թարգմանությունների անհրաժեշտությունը։

Երկրորդ պանել․ «Արվեստի իրավական ձայնը»

Քննարկման թեմաները ներառում էին մշակույթի ոլորտի իրավակարգավորման բացերն ու անկատարությունը, անկախ արվեստի զարգացման խոչընդոտները, հեղինակային իրավունքի խնդիրները, մշակութային ՊՈԱԿ-ների ինքնավարությունը, ինչպես նաև գրաքննության և կոռուպցիայի ռիսկերը՝ հատկապես կինոյի ոլորտում։

Կարեն Արիստակեսյանը կարևորեց ստեղծագործական աշխատուժի համար ազատ ստեղծագործելու հնարավորությունները։ Պատգամավոր Էլինար Վարդանյանն ընդգծեց հանրայնացման և համագործակցության անհրաժեշտությունը՝ նախագծերի կենսունակությունն ապահովելու համար։ Լիլիթ Բլեյանը բարձրաձայնեց, որ արվեստագետների քննարկումները չպետք է սահմանափակվեն ակումբներով կամ սրճարաններով, այլ պահանջում են համակարգված պետական աջակցություն։

Պրոդյուսեր-ռեժիսոր Սերգեյ Հովսեփյանը կարևորեց օրենքի և իրականության համահունչ զարգացումը, իսկ Գոյ թատրոնի ռեժիսոր Արթուր Սահակյանը խոսեց ուսանողական արվեստի ազատության ապահովման կարևորության մասին։

Երրորդ պանել․ «Արվեստի քաղաքական ձայնը»

Մոդերատոր Հովհաննես Իշխանյանի վարած քննարկմանը մասնակցեցին փիլիսոփա Աշոտ Ոսկանյանը, արվեստի քննադատ Նազարեթ Կարոյանը, «Հայաքվե»-ի համակարգող Ավետիք Չալաբյանը և բանաստեղծ Վիոլետ Գրիգորյանը։

Անդրադարձ եղավ քաղաքական արվեստի ազդեցությանն ու բովանդակային փոփոխություններին, պետության և արվեստի շահերի համընկմանը, քաղաքական դիսկուրսի որակին և այն հարցին, թե արվեստը թելադրո՞ւմ է քաղաքական օրակարգը, թե սպասարկում։ Մարինե Պետրոսյանը կարևորեց ստեղծագործական չափանիշների արագ փոփոխության արձագանքումը և դրանց ինտեգրումը ժամանակակից մշակութային դիսկուրսում։

Փիլիսոփա Աշոտ Ոսկանյանը շեշտեց, որ տարաձայնությունները նորմալ են, սակայն անհրաժեշտ է չխուսափել իրականությունից։

Համաժողովի արդյունքներն ու շարունակականության խոստումը

Հուլիսի 5-ին ամփոփվեցին քննարկումների արդյունքները և ամրագրվեցին համապատասխան փաստաթղթում՝ նշելով, որ անհրաժեշտ է մշակել շարունակականություն ապահովող նախագծեր՝ Արցախին և հայ արվեստին միջազգային ճանաչելիություն ապահովելու նպատակով։ Համաժողովի կազմակերպիչները արդյունքները գնահատեցին դրական՝ ընդգծելով Արցախի պատմամշակութային ժառանգության պահպանման կարևորությունն ինչպես տեղեկատվական հարթակներում, այնպես էլ ավելի ճկուն օրենսդրության և միջազգային իրազեկման միջոցով։

Արվեստի ձայնը, հնչելով այս հուլիսին, հերթական անգամ վկայեց՝ հայ ժողովուրդն իր ճանապարհը շարունակելու է գեղեցկության, ինքնության ու միասնության ստեղծարար ուժով։

🇬🇧

Armenia’s Cultural July Opens with the “Voice of Art” Conference

By Naira Gasparyan, Ph.D., Associate Professor, YSU
Reporting from Yerevan, Armenia
Special for The Dutch Journal

On July 4-5, the “Voice of Art” conference dedicated to arts and culture was held at the Armenian General Benevolent Union (AGBU) headquarters in Yerevan, at Melik Adamyan 2/3. The conference opened with the national anthems of Armenia and Artsakh, underscoring the inseparable bond between cultural identity, land, and history.

The event was organized by Hayakve, OndO, Musanav, OBERTON, and AGBU. It gathered artists, cultural policymakers, lawyers, philosophers, and intellectuals to discuss the vital role of art in national survival and development.

Art as a pillar of national identity

Speakers emphasized that art is not merely an aesthetic category; it embodies a nation’s identity, emotions, aspirations, and hope for the future. Even in the harshest historical circumstances, art enables people to rediscover their roots, rethink their paths, and uncover new meanings of existence. The voice of art flows from the depths of our souls and national characteristics, inspiring creation and unity wherever we are.

Main focus areas and panels

Menoua Soghomonyan, a board member of Hayakve, presented the three main focus areas of the conference:

1. Challenges in the creative development of Artsakh’s art,
2. Critical approaches to problem-solving,
3. Expected developments in the field.

Panel I: “The Artsakhian Voice of Art”

Discussions addressed the role of Artsakh’s artists in community-building, the condition of cultural institutions in Artsakh, realization of creative rights for Artsakhian artists in Armenia, practical engagement of art in rethinking processes, and the representation of return in art.

Painter Samvel Tavadyan presented the themes of his works dedicated to Artsakh and Shushi, highlighting stages of development and sources of inspiration.

Former Artsakh Minister of Culture Narine Aghabalyan spoke about preserving cultural identity while presenting Artsakh’s tangible and intangible heritage to the world. She stressed that many artists require support to continue expressing cultural identity under the new realities and to raise international awareness of Artsakh’s heritage.

Artsakh Human Rights Defender Gegham Stepanyan highlighted the lack of mechanisms to protect the cultural rights of Artsakhian artists internationally, emphasizing the need to create cultural communities and engage with global organizations effectively.

Nairi Khachatourian underlined the importance of developing working groups, projects, and accurate translations to present Artsakh’s cultural figures internationally, counterbalancing Azerbaijan’s policies towards Artsakh’s cultural heritage.

Panel II: “The Legal Voice of Art”

This panel focused on the legal roots of systemic flaws in Armenia’s cultural sector, obstacles to independent artistic development, copyright issues, autonomy of cultural public institutions, participation and decision-making processes in the arts, as well as censorship and corruption risks in cinema.

Cultural figure Karen Aristakesyan emphasized the need to ensure creative freedom for artists. MP Elinar Vardanyan spoke about the importance of public engagement and cooperation to ensure viable projects, while Lilit Bleyan highlighted that artistic discussions must move beyond cafés and clubs into structured, supportive platforms.

Producer-director Sergey Hovsepyan stressed aligning legislation with reality to avoid hindering creativity, while Goy Theatre director Artur Sahakyan underscored allowing student performances to freely interpret works without stifling artistic creativity.

Panel III: “The Political Voice of Art”

Moderated by Hovhannes Ishkhanyan, the discussion featured philosopher Ashot Voskanian, art critic Nazareth Karoyan, Hayakve coordinator Avetik Chalabyan, and poet Violet Grigoryan.

They explored whether political art dictates or serves the political agenda, the intersection of state interests and art, and the qualitative aspects of political discourse. Violet Grigoryan’s speech was marked by powerful pathos, touching upon war themes and the extent to which real artists should address them in their work.

Writer Marine Petrosyan noted that poets responded rapidly and vigorously to the new realities, with some abandoning old standards to align with the evolving creative and political context. Philosopher Ashot Voskanian concluded that disagreement is normal and avoiding reality is never the solution.

Outcomes and the call for continuity

On July 5, the conference concluded with a summary of discussions compiled into a final document, emphasizing the need for continuous projects to ensure Artsakh and Armenian art gain international recognition and impact.

Organizers assessed the outcomes as positive, highlighting that the preservation of Artsakh’s historical and cultural heritage requires not only informative platforms but also flexible legislation and systematic international awareness-raising to achieve meaningful and lasting results.

The voice of art, echoing this July, reaffirmed that the Armenian people will continue their journey with the creative force of beauty, identity, and unity.