Գրող բանաստեղծուհին իր մասին և նրա «Երգ նուիրված Կոմիտասին» բանաստեղծությունը մեր մեկնաբանությամբ

Իմ անունը Աշխեն Խուդաբախշեան է, ընտանիքում ինձ հաճախ դիմում են Այդա անունով։ Գրող և բանաստեղծուհի եմ։ Բացի դրանից՝ ես հեղինակ եմ շուրջ 300 երգերի, որոնց երաժշտությունն ու խոսքերը ես եմ ստեղծել և անձամբ երգել։

Բեմադրել եմ մի շարք թատերական ներկայացումներ և ներկայումս պատրաստվում եմ բեմադրել իմ հեղինակած երկու նոր պիեսներ։

Ծնվել եմ Իրանի հայաբնակ Իսֆահան քաղաքի Նոր Ջուղա թաղամասում, որը հիմնադրվել է Շահ Աբաս թագավորի օրոք։ Սովորել եմ Քանանյան վարժարանում։ Մայրիկիս հայրը՝ իմ մեծ պապը, Անդրանիկ Զորավարի զինվորներից էր և վերապրածներից։ Սա իմ մեծագույն պարծանքն է։

Իմ «Անդրանիկ» գիրքը տպագրվել է Հայաստանում 2010 թվականին։ Այն ներառում է Հին Ջուղայի, Նախիջևանի և Նոր Ջուղայի իրական պատմությունները, որոնք գրվել են հին փաստերի հիման վրա։ Գիրքը ներկայացված է պոեմայի ձևաչափով՝ հայերեն և պարսկերեն լեզուներով։

Երկրորդ գիրքս՝ «Երգերիս շշունջները», հրատարակվել է 2015 թվականի օգոստոսին և այժմ վաճառվում է։ Այն 200 էջից բաղկացած երգերի ժողովածու է։

Ներկայումս զբաղված եմ նոր գրքիս ամփոփմամբ, որը արձակ ստեղծագործություն է՝ կազմված մանրապատումներից։ Միաժամանակ պատրաստվում եմ բեմադրելու իմ 20 պիեսներից երկուսը։ Շարունակում եմ մշակել և կատարել իմ 300 հեղինակային երգերը։ Սովորում եմ գիթառ նվագել, որպեսզի կարողանամ անձամբ կատարել իմ երգերը և փոխանցել դրանք նոր սերունդներին։ Իմ երգերը զուտ հայկական են՝ ժողովրդական, սիրային, փիլիսոփայական և այլ թեմաներով։

Սիրում եմ ծանոթանալ տարբեր երկրների հայկական համայնքների հետ և մեծ հպարտությամբ ներկայացնել մեր ազգային մշակույթը։ Ներկայում աշխատում եմ իմ արձակ ստեղծագործությունների ժողովածուի վրա՝ տպագրության պատրաստելու համար։

Անցյալում բեմադրել եմ թատերական ներկայացումներ ծննդավայրումս, իսկ այժմ ապրում եմ ԱՄՆ-ում՝ Կալիֆոռնիայի Գլենդել քաղաքում։ Մասնակցում եմ երկու միությունների գործունեությանը, որոնցից մեկում՝ «Նոր Ջուղա» միությունում, նախագահում եմ։

Այժմ Ներկայացնենք Աշխեն Խուդաբախշեան բանաստեղծություններից մեկը նվիրված Կոմիտասին, այն դարձել է նաև երգ ու հենց այդպես էլ կոչվում է`

«Երգ նուիրված Կոմիտասին»

Ինձ ո՞վ է կարող այնպէս ճանաչել ,

Ինչպէս սիրտս -ինձ։

Ինձ ո՞վ է կարող այնպէս համբերել ,

Ինչպէս հոգիս-ինձ։

Ինձ ո՞վ է կարող հենց այնպէս սիրել,

Ինչպէս կեանքս -ինձ։

Ինձ ո՞վ է կարող հզոր արարել ,

Ինչպէս միտքն իմ։

Ինձ ո՞վ է կարող միշտ սէր նուիրել ,

Ինչպէս երգերն ու պարերը մեր հին։

Ինձ ո՞վ է կարող հոգում խենթացնել ,

Ինչպէս տանջանքը՝, դարաւոր հայի։

Ինձ ո՞վ է կարող հենց այնպէս ատել,

Ինչպէս ինձ ատող և հին թշնամիս։

Այրել երգերս ,բայց այրվել այնպէս ,

Ինչպէս որ այրվեց մեղաւոր հոգին։

Թռիր իմ հոգի դէպի՝ Այրարատ, 

Երգիր դարերից ելած հնչիւնով․

Երգիր  բարբառս ,ազնիւ, անարատ․

Ինչպէս սուրբ լեզուս , երգեց դարերով։

Սա շատ գեղեցիկ ու խորունկ բանաստեղծություն է՝  նվիրված Կոմիտասին։ Այն կերտված է հարց–պատասխան կառուցվածքով՝ «Ինձ ո՞վ է կարող…» ձևով, որտեղ յուրաքանչյուր տող բացում է մարդու և ժողովրդի ներքին հոգեբանական ու մշակութային ինքնության նոր շերտ։ Բանաստեղծության մեջ տեսնում ենք մի քանի առանցքային գծեր․ Ինքնաճանաչում և ինքնասիրություն․ սիրտը, հոգին, միտքը ներկայացվում են որպես ամենամեծ ճանաչող և աջակցող ուժեր։

Կոմիտասյան ժառանգության գաղափար․ «երգերն ու պարերը մեր հին» հիշատակումով ընդգծվում է, որ հենց հայկական ավանդույթներն են տալիս հավերժական սեր և ուժ։

Ցավի ու պատմության հիշողություն․ «տանջանքը դարավոր հայի» և «հին թշնամիս» հիշատակումը ընդգծում են ազգային պատմական տառապանքը։

Հավերժական ոգու թռիչք․ վերջում հոգին ուղղվում է դեպի Արարատ՝ խորհրդանշելով հայրենիքի ու հավերժության ձգտումը, և երգը դառնում է սրբազան լեզվի շարունակություն։

Այս ամենը շատ բնական է հնչում, քանի որ հենց Կոմիտասն էր, որ հայ հոգին, երգն ու ցավը վերածեց համաշխարհային նշանակության երաժշտության։

Հաջողություն մաղթենք մեր հայրենակցուհուն` ցանկանալով նոր ու հաջողված ստեղծագործությունների արարում:

20.09.2025/Hay Azian/Nid.oragir