Ստեփանակերտի Վահրամ Փափազյանի անվան թատրոնի երևանյան վերածնունդը

 

Հատուկ ՆիդՕրագրի ընթերցողների համար` Նաիրա Գասպարյան բ․գ․թ․, դոցենտ, ԵՊՀ

Պատանի հանդիսատեսի թատրոնում նոյեմբերի 12-ի երեկոն նշանավորվեց մի հույժ կարևոր իրադարձությամբ՝ արցախյան բարբառով ներկայացմամբ, որն ազդարարեց Ստեփանակերտի Վահրամ Փափազյանի անվան թատրոնի վերածնունդը։ Սրահում տիրում էր անկեղծ  ու մտերիմ մթնոլորտ, շուրջբոլորը ժպտացող դեմքեր էին, երփներանգ ծաղիկների առատ փնջեր․․․ Հանդիսատեսը բուռն ծափահարություններով Պատանի հանդիսատեսի թատրոնի բեմ հրավիրեց Հայաստանի թատերական գործիչների միության նախագահ Հակոբ Ղազանչյանին և Մոսկվայի «ԴԻԱԼՈԳ» կազմակերպության ղեկավար, արցախյան մշակույթի զարգացման աջակից Յուրի Նավոյանին։ Երկուսն էլ շատ հուզված էին։ Յուրի  Նավոյանն իր խոսքում նշեց, որ արցախցիների հայրենիքից տեղահանությունից հետո ստեղծված նոր պայմաններում Արցախի գիտական, կրթական և մշակութային հաստատություններին աջակցելիս հաճախ հարց է ծագում. «Որտե՞ղ է Արցախի փառահեղ գլխավոր թատրոնը»։ Հենց այս միտքն էլ, ինչպես նշեց ելույթ ունեցողը, հիմք հանդիսացավ «ԴԻԱԼՈԳ» հասարակական կազմակերպության և Հայաստանի թատերական գործիչների միության միջև գործընկերության հաստատման համար, որի նպատակն էր մասնագիտորեն վերակենդանացնել 93-ամյա արցախյան թատրոնը և աջակցել դրա գործունեությանը։ Այս տարվա օգոստոսին համագործակցությունն ամրապնդվեց երկու կազմակերպությունների ղեկավարների կողմից ստորագրված համաձայնագրով։ Ստեփանակերտի թատրոնի նախկին գեղարվեստական ղեկավար Ռուզան Խաչատրյանը միացավ երկու համախոհ անհատներին՝ համագործակցությանը տալով կոնկրետ, գործնական ուղղվածություն՝ հաշվի առնելով արցախյան թատրոնի առանձնահատկությունները։ Պետք է նշել, որ Ստեփանակերտի Փափազյանի անվան թատրոնի վերականգնմանն ուղղված կնքված հուշագրի շրջանակներում Հակոբ Ղազանչյանը առաջարկով Գալյա Նովենցի անվան արվեստի դպրոցում կլինեն հատուկ դասընթացներ արցախցիների համար, որոնք կվարի ինքը։ Նախաձեռնությունը հնարավորություն կընձեռի արցախցի շնորհալի սկսնակ արվեստագետներին ինտեգրվել Երևանի թատերական կյանք՝ սովորելով փորձառու մասնագետներից, և Ստեփանակերտի թատրոնը կապահովվի տաղանդաշատ երիտասարդներով։

Անդրադառնալով ներկայացման կարևորությանը նշենք, որ դեպքերը տեղի էին ունենում Արցախի մի գյուղում։ Ներկայացումը իրական արցախյան դժվար կյանքի մի պատառիկ էր։ Սակայն տիրող տխուր իրավիճակն անգամ սիրով էր պատկերված։ Փայտի վառարանն ու անտառից բերվող ցախը, ծանր անբարենպաստ պայմաններում ապրող արցախցուն ամենևին չեն ընկճում ։ Ներկայացման մեջ հատկապես տպավորիչ է հաց թխելու տեսարանը, և հացը հանդիսատեսին բաժանելը։ Ողջ ներկայացումը Արցախի հերոսական, չհանձնվելու, հոգով ամուր լինելու մասին է։ Նորն ու հինը ներկայացվում են իբրև կյանքի բնութագրիչներ։ Հումորը, մշակութային յուրահատկությունները, տարիքային խմբերին բնորոշ մտահոգությունները սիրով են մեկնաբանվում հերոսների խաղով, անգամ սերունդների տարբերություններն են բացահայտվում հումորի միջոցով։ Անցնելով բազմաթիվ դժվարություններով արցախցին չի կորցնում կորովը։ Հրաշալի է ներկայացվում հային հատուկ բուրդ ու կարպետ լվանալու մշակույթը, սերը երգ երաժշտության հանդեպ։ Ընկերային հարաբերություններն ու գյուղական պարզ կյանքը այնպես բնական է ներկայացվում դերասանական խաղով, ասես ոչ թե բեմում են դեպքերը այլ արցախյան հայրենի հողի վրա։ Տեսարանների մշակումը, երիտասարդ աղջիկների պարը տղայի երազում շատ գեղեցիկ ու պատկերավոր են, նաև հրաշալի ու հոգեհարազատ են հնչում ձայնային մշակումները։

Հուսանք, որ Ստեփանակերտի Վ․ Փափազյանի անվան պետական հայկական դրամատիկական թատրոնը, որը, հիմնադրվել է 1932 թվականին դերասան և ռեժիսոր Կարո Ալվարյանի կողմից և նախկինում կոչվել է Մաքսիմ Գորկու անունով՝ իր գոյության ընթացքում բեմադրելով ավելի քան 450 ներկայացում, կապրի իրական վերածնունդ և գուցե մի օր էլ ապրի շարունակի իր գործունեությունը հենց Ստեփանակերտում։

The Revival of Stepanakert's Vahram Papazyan Theater in Yerevan

Naira Gasparyan, PhD, Associate Professor, YSU For NidOragir From Yerevan, the capital of Armenia

The evening of  November 12 at the Youth Theater in Yerevan was marked by a very important event - a performance in the Artsakh dialect, which announced the revival of the Vahram Papazyan Theater in Stepanakert. A sincere and intimate atmosphere reigned in the hall, there were smiling faces all around, abundant bouquets of colorful flowers... The audience's thunderous applause invited the President of the Union of Theater Workers of Armenia Hakob Ghazanchyan, and the head of the Moscow "DIALOG" organization, a supporter of the development of Artsakh culture, Yuri Navoyan, to the stage of the Youth Theater. Both were very excited. Yuri Navoyan noted in his speech that in the new circumstances, created after the deportation of Artsakh residents from their homeland, while the question of supporting the scientific, educational and cultural institutions of Artsakh arises, often they face a challenge: "Where is the glorious main theater of Artsakh?" This very idea, as the speaker noted, served as the basis for establishing a partnership between the “DIALOGUE” NGO and the Union of Theater Workers of Armenia, the goal of which was to professionally revive the 93-year-old Artsakh theater and support its activities. In August of this year, the cooperation was strengthened by an agreement signed by the heads of the two organizations. The former artistic director of the Stepanakert Theater, Ruzan Khachatryan, joined the two like-minded individuals, giving the cooperation a concrete, practical direction, where what mattered was the specific nature of the Artsakh theater. It should be noted that within the framework of the signed memorandum aimed at the restoration of the Papazyan Theater, at the suggestion of Hakob Ghazanchyan, special courses for Artsakh residents will be held at the Galya Novents Art School, which will be conducted by him. The initiative will provide an opportunity for talented novice artists from Artsakh to integrate into the theatrical life of Yerevan, learning from experienced specialists, and the Stepanakert theater will be provided with talented young people.

Referring to the importance of the performance, let us note that the events took place in an Artsakh village. The performance was a fragment of the real difficult life of Artsakh people. However, even the sad situation was depicted with love. The wood burning handmade stove and the  wood brought from the forest do not at all depress the Artsakh people living in unfavorable conditions. The scene of baking bread and distributing the bread to the audience was especially impressive in the performance. The entire performance is about the heroic nature of Artsakh, not giving up, and being strong in spirit. The new and the old are presented as features of Artsakh life. Humor, cultural peculiarities, concerns typical of age groups are lovingly interpreted by the theater actors’ play, even the differences between generations are revealed through humor. Going through many difficulties, the Artsakh people do not lose their courage. The culture of washing wool and carpets, which is specific to Armenians, and the love for songs and music are wonderfully presented. Friendships and simple village life are presented so naturally through acting, as if the events are not on stage, but on the native land of Artsakh. The performance was about love and peaceful life in Artsakh. The development of scenes, the dance of young girls in a boy’s dream were very beautifully staged, and the sound arrangements also were wonderful and captivating.

Artsakh Armenians hope that the V. Papazyan State Armenian Drama Theater of Stepanakert, founded in 1932 by actor and director Karo Alvaryan and previously named after Maxim Gorky, having staged more than 450 performances during its existence, will experience a real revival and perhaps one day will continue its activities in Stepanakert itself.