Նախագահությամբ՝ Խաժակ Արքեպիսկոպոս Պարսամյանի և հոգեւոր հովիվ Տէր Տարոն Թադեւոսյանի, Ամստերդամի եկեղեցում վերջերս տեղի ունեցավ հոգեպէս ուրախալի իրադարձութիւն՝ նոր ավազանի մկրտութեան եւ եկեղեցական զանգի օրհնութիւնը։
Եկեղեցական պատարագից հետո Ամստերդամի եւ Ալմելոյի կանանց հանձնախմբերը միասին համախմբվեցին ջերմ միջավայրում՝ համատեղ ճաշի եւ հանդիպման։ Զրույցների ընթացքում ծնվեցին նոր ընկերություններ, եւ նորոգվեցին ու ամրապնդվեցին գոյություն ունեցող կապերը։
Այս օրհնված օրը ամփոփվեց հաճելի եւ ուրախ միջավայրում, լի հավատքով, սէրով եւ միասնությամբ։
Այդ մասին հայտնում է Ալմելոյի հայ առաքելական եկեղեցու կայքը:
Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի վերջին աշխատանքային այցը Փարիզ դարձավ ոչ միայն դիվանագիտական, այլև խորհրդանշական ուղերձ՝ եվրոպական քաղաքական շրջանակներին և ամբողջ տարածաշրջանին։
Փարիզի խաղաղության 8-րդ ֆորումը, որն անցկացվեց հոկտեմբերի 29-ին Շայոյի պալատում, այս տարի առանձնանում էր իր ընդգծված ուշադրությամբ համաշխարհային քաղաքական բևեռների փոխհարաբերությունների, տեղեկատվական ճշգրտության և գլոբալ մատակարարման շղթաների կայունության թեմաների վրա։
Այս համատեքստում Փաշինյանի ներկայությունը և մի շարք բարձր մակարդակի հանդիպումները փաստում են՝ Հայաստանը շարունակում է ամրապնդել իր դիրքը որպես հավասարակշռված, կառուցողական և խաղաղության կողմնակից դերակատար Հարավային Կովկասում։
Փարիզյան այցի ընթացքում Փաշինյանը հանդիպեց Բելգիայի Թագավորության Ներկայացուցիչների պալատի նախագահ Պետեր դը Ռուվերին։ Քննարկման առանցքում էր Հայաստան–Բելգիա հարաբերությունների զարգացումը և միջխորհրդարանական համագործակցության ընդլայնումը։
Բելգիացի բարձրաստիճան քաղաքական գործիչը կարևորել է Հայաստանի ժողովրդավարական բարեփոխումների շարունակականությունը և ընդգծել Բրյուսելի աջակցությունը Երևանի խաղաղության օրակարգին։
Փաշինյանն իր հերթին ներկայացրել է Հայաստանի կառավարության կողմից իրականացվող ժողովրդավարական և ինստիտուցիոնալ բարեփոխումները՝ շեշտելով, որ այդ գործընթացը հիմնված է քաղաքացիների վստահության, իրավունքի գերակայության և պատասխանատու կառավարման սկզբունքների վրա։
Այցի առանցքային պահերից էր Ելիսեյան պալատում 🇫🇷 Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնի հետ հանդիպումը, որը հաստատեց՝ հայ-ֆրանսիական հարաբերությունները շարունակում են մնալ ռազմավարական մակարդակի վրա։
Զրույցի ընթացքում կողմերը քննարկել են տնտեսության, ենթակառուցվածքների, կրթության և տեխնոլոգիական համագործակցության ծրագրեր։ Մակրոնն ընդգծել է Ֆրանսիայի աջակցությունը Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը և խաղաղության ամրապնդմանը՝ շնորհավորելով Փաշինյանին Ադրբեջանի հետ խաղաղության հաստատման կապակցությամբ։
Քննարկման առանցքում էր նաև TRIPP տարածաշրջանային նախագիծը, որը նպատակ ունի բացել նոր հաղորդակցային ուղիներ Հարավային Կովկասում՝ ապահովելով փոխկապակցվածություն Պարսից ծոցից մինչև Սև և Միջերկրական ծովեր։
Փաշինյանի խոսքով՝ նախագիծը կարող է փոխել միջազգային տրանսպորտային քարտեզը՝ Հայաստանը վերածելով նոր տնտեսական հանգույցի։
Փարիզի խաղաղության ֆորումի «Առաջնորդության խաչմերուկներում» քննարկման ընթացքում Փաշինյանը հանդես եկավ ուշագրավ հայտարարությամբ՝ նշելով, որ «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղությունը ձևավորված է, այն արդեն իրականություն է»։
Նրա խոսքով՝ սա պատմական շրջադարձ է, որը բացում է տնտեսական համագործակցության նոր հնարավորություններ ողջ տարածաշրջանի համար։
Փաշինյանը նաև բարձր է գնահատել ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդական ջանքերը, որոնք նպաստել են Վաշինգտոնում ընդունված հռչակագրի ստորագրմանը՝ հիմնված երկրների տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության սկզբունքների վրա։
Նա հավելել է, որ առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունները Հայաստանում կարևոր փուլ են խաղաղության օրակարգի ամրապնդման գործում. «Վստահ եմ, որ Հայաստանի քաղաքացիները կաջակցեն խաղաղությանն ուղղված մեր ճանապարհին»։
Փաշինյանը նաև մասնակցեց բարձր մակարդակի միջազգային համաժողովին՝ նվիրված «Տեղեկատվության ամբողջականության և անկախ լրատվության» թեմային։
Նա շեշտեց, որ տեղեկատվական մանիպուլյացիաների դեմ դիմադրողականությունը պետք է սկսվի կրթությունից՝ որպես ժողովրդավարության և պետական կայունության ապահովման հիմք։
Այս տեսակետը լայն արձագանք գտավ եվրոպական մասնակիցների շրջանում՝ ընդգծելով Երևանի մասնակցությունը գլոբալ տեղեկատվական օրակարգի ձևավորման գործում։
Ելիսեյան պալատում նախագահ Մակրոնի անունից տրված պաշտոնական ընթրիքը դարձավ նաև ոչ պաշտոնական շփումների և երկխոսության հարթակ։
Փաշինյանը կարճ հրապարակմամբ արձանագրեց. «Նախագահ Մակրոնի անունից Ելիսեյան պալատում ընթրիք՝ ի պատիվ Խաղաղության ֆորումին մասնակից պետությունների ղեկավարների»։
Այդ օրերին նա նաև կիսվել է իր առավոտյան հեծանվային լուսաբացով Փարիզում՝ ցուցադրելով այցի ոչ միայն աշխատանքային, այլև մարդասիրական ու մշակութային երանգը։
Փարիզյան այցը ցույց տվեց, որ Հայաստանը շարունակում է իր արտաքին քաղաքականությունը կառուցել բազմավեկտոր, բայց արժեքահեն ուղղությամբ՝ հենվելով ժողովրդավարության, խաղաղության և եվրոպական համագործակցության հիմքերի վրա։
Այս ուղերձը՝ հնչեցված Եվրոպայի սրտում, հստակ արձանագրում է, որ Երևանը հավակնում է լինել ոչ թե միայն տարածաշրջանային խաղացող, այլ նաև եվրոպական անվտանգության և խաղաղության գործընթացի ակտիվ մասնակից։
Աղբյուր` Nikol Pashinyan / Նիկոլ Փաշինյան ՀՀ կառավարություն
Անի Զալինյանը՝ Նիդերլանդների խորհրդարանի առաջին հայազգի պատգամավոր
Նիդերլանդների խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքներով Անի Զալինյանը ստացել է պատգամավորական մանդատ՝ դառնալով երկրի պատմության մեջ առաջին հայազգի ներկայացուցիչը Tweede Kamer-ում (Նիդերլանդների խորհրդարանում)։
Այս նշանակալի առիթով Անի Զալինյանին շնորհավորանքներ են հղել «Աբովյան» մշակութային միությունը, ինչպես նաև մի շարք հայկական կազմակերպություններ և անհատներ։ Նիդերլանդական Օրագրի խմբագրությունը ևս միանում է շնորհավորանքներին՝ մաղթելով Անիին հաջողություն պետականաշինության և հանրային ծառայության պատասխանատու գործում։
Անի Զալինյանը առաջադրվել էր GroenLinks-PvdA դաշինքի կողմից։ Նրա ընտրվելը խորհրդանշում է ազգային բազմազանության և ներգրավվածության կարևոր առաջընթաց Նիդերլանդական քաղաքական դաշտում։
Հիշեցնենք, որ խորհրդարանական ընտրությունները Նիդերլանդներում կայացան երեկ՝ հոկտեմբերի 29-ին։
Ani Zilanyan becomes the first Dutch MP of Armenian descent
Following the parliamentary elections in the Netherlands, Ani Zilanyan has secured a seat in the Tweede Kamer, making history as the first-ever Armenian-born member of the Dutch Parliament.
On this special occasion, Ani Zilanyan received warm congratulations from the Abovian Cultural Union, various Armenian organizations, and community members.
The editorial team of Nederlands Dagboek also extends its heartfelt congratulations and best wishes for success in her important role in public service and state-building.
Representing the GroenLinks–PvdA alliance, Zilanyan’s election marks a meaningful step toward greater diversity and representation in Dutch politics.
The parliamentary elections in the Netherlands were held on October 29.
Հռոմի մէջ, Հոկտեմբեր 26-էն 28-ը, տեղի ունեցած յանուն խաղաղութեան աւանդական միջազգային համաժողովին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինէն մասնակցեցան Արեւմտեան Եւրոպայի մէջ Հայրապետական պատուիրակ, Վատիկանի մէջ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ներկայացուցիչ՝ Գերաշնորհ Տ․ Խաժակ Արք․ Պարսամեան եւ Մայր Աթոռի Միջեկեղեցական յարաբերութիւններու բաժինի տնօրէն Հոգեշնորհ Տէր Գարեգին Վրդ․ Համբարձումեան։ Համաժողովին հրաւիրուած էր նաեւ Կ. Պոլսոյ Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ․ Սահակ Արք․ Մաշալեանը։
Կրօններու եւ մշակոյթներու երկխօսութեան այս հաւաքը սկիզբ առած է 1986 թուականին, երբ Ս․ Յովհաննէս Պօղոս Բ․Պապի հրաւէրով առաջին անգամ Սուրբ Ֆրանչիսկոսի ծննդավայրի՝ իտալական Ասսիզի քաղաքի մէջ, ամբողջ աշխարհէն միասնական աղօթքի հաւաքուեցան տարբեր կրօններու առաջնորդներ։ Կաթոլիկ Եկեղեցւոյ հովանաւորութեամբ գործող Սանտ Էճիտիո (Comunità di Sant’Egidio) կազմակերպութիւնը որոշեց շարունակել լեհ Քահանայապետի վեհ նախաձեռնութիւնը՝ զայն վերածելով կարեւոր աւանդութեան։ Ինչպէս երէկ եզրափակիչ արարողութեան յայտարարեց Սանտ Էճիտիո կազմակերպութեան ներկայ նախագահ փրոֆ․ Մարկօ Իմպալեացցոն՝ յառաջիկայ տարուան յոբելենական 40-րդ հաւաքը կը կատարուի հենց Ասսիզի մէջ։
Այս տարուան Հռոմի մէջ կայացած միջոցառումը անցաւ «Խաղաղութեան հաւակնիլ» խորագիրի ներքոյ։
Հոկտեմբերի 26-ի հանդիսաւոր բացման ներկաներուն ողջունեց Հռոմի քաղաքապետ Ռոպերթո Գուալտիերին, այնուհետեւ ելոյթ ունեցան Սանտ Էճիտիոյի հիմնադիր, փրոֆեսոր Անդրիա Ռիկարտին, Իտալիոյ նախագահ Սերժո Մատտարելլան, Նորին Մեծութիւն Պելճիքայի թագուհի Մաթիլտան, Եւրոպայի Ռապիններու ժողովի նախագահ Փինչաս Գոլտշմիդտը, Ալ-Ազհարի Գերագոյն Իմամ շէյխ Ահմէտ Մուհամմէտ Էլ-Տալիպը եւ այլ նշանաւոր անձինք։
Բացման արարողութեան յաջորդող երկու օրերու ընթացքին տարբեր կրօններու ներկայացուցիչներ, ինչպէս նաեւ քաղաքականութեան, մշակոյթի, տնտեսութեան եւ գիտութեան ոլորտներու յայտնի գործիչներ մասնակցեցան համաժողովի ընթացքին մատուցուած 22 թեմատիկ ֆորումներուն։
«Մեզի՝ հայերուս համար, — նշեց Սրբազանը, — նահատակը ոչ թէ զոհ է, այլ վկայ, որ հաւատարիմ Աստուծոյն եւ մերձաւորի հանդէպ սիրէն՝ իր կեանքը կ՛ընծայէ»։
Անդրադառնալով Հայոց ցեղասպանութեան ողբերգութեան՝ Սրբազանը շեշտեց, որ ան փորձ էր վերացնելու ողջ ժողովուրդ մը, անոր մշակոյթը եւ Եկեղեցին։ Սակայն լոյսը չմարեցաւ։ Ան /Սրբազանը/ ընդգծեց, որ ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին Հայ Առաքելական Եկեղեցւոյ կողմէ Սուրբ Նահատակներու սրբադասումը «ոչ թէ քաղաքական գործողութիւն էր, այլ հաւատքի դրսեւորում՝ հռչակում այն բանի, որ սէրը մահէն զօրաւոր է, որ ճշմարիտ յիշողութիւնը արդարութեան ձեւ է, եւ որ նահատակներու արիւնը կոչուած է ոռոգելու խաղաղութեան ծառը, եւ ոչ թէ վրէժխնդրութիւնը»։
Սրբազանը նաեւ անդրադարձաւ ներկայիս Մերձաւոր Արեւելքի, Ափրիկէի եւ Ասիոյ մէջ քրիստոնեայ համայնքներու տառապանքներուն՝ յաւելելով․
«Մենք կը յիշենք նաեւ եզիտիներու, մահմէտականներու, հրեաներու եւ բոլոր այն խոցելի փոքրամասնութիւններուն, որոնց արժանապատուութիւնը ոտնահարուած է ֆանատիզմի /մոլեռանդութեան/ եւ պատերազմի հետեւանքով»։
Այնուհետեւ Սրբազանը անդրադարձաւ վերջին տարիներուն արցախահայութեան ցաւալի փորձութիւններուն, որոնց հետեւանքով ամբողջ ժողովուրդ մը տեղահանուեցաւ իր նախնիներու հողերէն, վնասուեցան եկեղեցիներ, պղծուեցան գերեզմանոցներ, իսկ մշակութային ժառանգութիւնը դարձաւ խոցելի։
«Եկեղեցին, — ըսաւ Սրբազանը, — կը շարունակէ աղօթել եւ գործել՝ հոգալով տեղահանուածներու մասին եւ պահպանելով ան յոյսը, որ արդարութիւնը կրնայ յաղթել առանց ատելութեան, իսկ հաշտութիւն կայանալ առանց ժխտումի»։
Իր ելոյթով Սրբազանը մատնանշեց չարիքը դիմագրաւելու վեց ուղի․ յիշել ճշմարտութեամբ, վկայել միասին, օգտագործել աղօթքն ու ապաշխարութիւնը՝ որպէս հաւատքի գործիքներ, ճշգրտօրէն ամոքել վէրքերը, միաւորել գթութիւնն ու արդարութիւնը եւ ձեւաւորել խաղաղութեան գիտակցութիւնը։
Ան բարձր գնահատեց Սանտ Էճիտիո համայնքի գործունէութիւնը՝ բնութագրելով զայն որպէս «խաղաղութեան համբերատար կառուցում՝ աղօթքի, աղքատներու հետ բարեկամութեան եւ երբեք չյանձնուող երկխօսութեան միջոցով»։
Խօսքը եզրափակելով՝ Խաժակ Սրբազանը կոչ ուղղեց ներկաներուն միանալ համընդհանուր յանձնառութեամբ․
Յիշել ճշմարտութեամբ եւ ձայնակցիլ ձայնազուրկներուն։
Մերժել ատելութիւնը՝ նոյնիսկ երբ ան արդարացուած կը թուի։
Պաշտպանել խոցելիները՝ երեխաները, տարեցները, տեղահանուածները եւ փոքրամասնութիւնները՝ անկախ շահերէն եւ աշխարհագրութենէն։
Պաշտպանել հաւատքի եւ խիղճի ազատութիւնը բոլորի համար անխտիր։
Եկեղեցիները, մզկիթներն ու սինագոգները դարձնել ողորմութեան տուներ եւ խաղաղութեան դպրոցներ։
Ամրապնդել իրաւունքի գերակայութիւնը, որպէսզի բռնութիւնը սահմանափակուի, իսկ հաշտութիւնը գտնէ իր իրական ուղին։
Սրբազանը խօսքն աւարտեց Սուրբ Գրիգոր Նարեկացիի աղօթքով։
Հոկտեմբերի 28-ի ժամը 16։30-ին, տարբեր կրօններու ներկայացուցիչներ միաժամանակ աղօթք բարձացուցին յանուն խաղաղութեան։ Քրիստոնեաներու միջեկեղեցական աղօթքը կատարուեցաւ Պապ Լեոն ԺԴ․-ի նախագահութեամբ Հռոմի գլխաւոր խորհրդանիշներէն մէկու՝ Քոլիսէոմի /Կոլիզեումի/ մէջ։ Այլ կրօններու ներկայացուցիչները աղօթեցին Քոլիսէոմի հարակից տարբեր վայրերու մէջ։ Շուրջ կէս ժամ անց բոլորը համախմբուեցան Քոլիսէոմի մօտակայքը բարձրացող Կոստանդինոսի կամարի առջեւ պատրաստուած հարթակի մօտ՝ մասնակցելու եզրափակիչ արարողութեան։ Աւարտին՝ հռչակուեցաւ Խաղաղութեան կոչը, ապա տարբեր կրօններու ներկայացուցիչներ վառեցին Խաղաղութեան մոմակալը /մոմերը/ որպէս համերաշխութեան եւ յոյսի նշան։ Այնուհետեւ կոչի թղթօրինակները բաժնուեցան ներկաներուն՝ որպէս խաղաղութեան ուղերձի տարածման խորհրդանշական քայլ։
Ufficio del Legato Patriarcale della Chiesa Apostolica Armena in Europa Occidentale Rappresentanza della Chiesa Armena presso la Santa Sede Via Alberico II, 19 - 00193 Roma
Ոտքերով խաչեր ենք դնում գնում ենք, գնում․․․ Այս օտար երկրում ոչ թե մենք ենք ոտքերով խաչեր դնում, այլ խաչերը դրված են ու գնում ենք մեկ Նիդերլանդներ, մեկ էլ Բելգիա, կամ էլ հենց գծանշումների վրայով ենք քայլում, որ զբոսնենք սահմանների վրայով ու կոտրենք կարծրատիպերը, որ սահմանները լինում են միայն փշալարերով, խրամատներով, պաշտպանական տարբեր կառույցներով կահավորված ու վտանգավոր։ Բաարլե գյուղն է, որ նման է խճանկարի, ամեն մի կտոր մի պետության մասնիկ է, ամեն մի հողակտոր պետք է ներկել իր երկրի դրոշի գույներով ու ամեն մի փազլ իր տեղում դնել, որ չխճճես, այլապես կդառնա միջպետական, նույնիսկ միջազգային խնդիր։ Բաարլեն գյուղ է` Նիդերլանդների ու Բելգիայի սահմանագծին, անկլավների ու էքսկլավների մի մեծ լաբիրինթոս է հիշեցնում։ Պատմականորեն այնպես է ստացվել Բելգիայի փոքրիկ 22 հողակտորները մնացել են Նիդերլանդների տարածքում, դրանք պաշտոնապես կոչվում են անկլավներ, ու այդ բելգիական հողակտորների մեջ ութ ավելի փոքր հատվածներ նիդերլանդական են, սրանք էլ կոչվում են էքսկլավներ։ Ու հենց այսպես մեկ գյուղում երկու պետություն է՝ Նիդերլանդական հատվածը կոչվում է Բաարլե Նասսաու, իսկ բելգիականը՝ Բաարլե Հերթոգ (3078+7200 բնակիչներով):
Նիդերլանդական ու բելգիական հատվածները տարբեր են, թեկուզ իրար մեջ միահյուսված, բայց ամեն մեկը ենթարկվում է իր երկրի կանոններին ու օրենքներին։ Քարտեզը, իհարկե, կօգնի հասկանալ ինչպիսի պատկեր է Բաարլեում, սակայն ամեն ինչ այնքան էլ հեշտ չէ, իսկ թե ում էր պատկանում այն տունը, որի խոհանոցը Բելգիայում է, իսկ հյուրասենյակը Նիդերլանդներում, մահճակալների մեջտեղով էլ անցնում է միջպետականը սահմանը, այս հարցը երկար են քննարկել ու սահմանազատման ժամանակ որոշել են՝ որտեղ գտնվում է մուտքի դուռը, այն երկրին էլ պատկանում է տունն իր բնակիչներով։ Հենց այսպես, մեկ գիշերվա ընթացքում որոշումը վերջապես ընդունում են ու առավոտյան հոգով-սրտով բելգիացի տատիկը հայտնվում է իր դռնով Նիդերլանդներում, վրդովմունքը մեծ է լինում, իսկ լուծումը՝ պարզ․ նիդերլանդական դուռը փակում է ու տան այն հատվածում է դուռ տեղադրում, որը բացվում է դեպի Բելգիա։ Սա դառնում է նախադեպ, գյուղում դռները դառնում են որոշիչ, մեկ տունը կարող է ունենալ երկու դուռ` երկու տարբեր պետություններում, որի հարկային քաղաքականությունը, կազմակերպչական ու իրավական կարգավորումներն ավելի դյուրին են, այն հատվածի բնակիչ են դառնում ինքնակամ ու բացված դռնով։ Մինչ 1995թ Բաարլեն չի ունեցել հստակ սահմաններ Ուիլլեմ վան Գուլը 74 տարեկան է, զբոսաշրջության կենտրոնի ղեկավարն է, երիտասարդ տարիներին Բաարլեն համարել է ձանձրալի գյուղ, իսկ հիմա զբոսաշրջիկներին սիրով պատմում է իր գյուղի պատմությունը, հետաքրքիր դեպքերը, առանց ձանձրույթի ու հենց իր օրինակով ներկայացնում սահմանների խնդիրն ու դրանց լուծումները։ -Բաարլեում կա տուն, որի հենց դռան մեջտեղով է անցնում պետական սահմանը, տունն ունի և՛ բելգիական, և՛ նիդերլանդական համարակալում։ Նման դեպքերում ես կատակում եմ՝ ասելով, որ երեխա պլանավորելու ժամանակ ուշադիր եղեք, թե որ երկրում է դրված ձեր մահճակալը, դրանից է կախված բելգիացի՞ է ծնվելու, թե՞ նիդերլանդացի,- ժպտալով պատմում է նա։
Նման կատակները այստեղ շատ են, բայց կատակներից այն կողմ կա ժանամակագրություն, տարեթվեր ու փաստեր, որոնք եղել են ոչ այնքան զվարճալի։ Մինչ 1830թ․Նիդերլանդներն ու Բելգիան եղել են մեկ պետության մեջ, սակայն բելգիացիները ապստամբեցին ու անկախություն հռչակեցին։ Երբ սահմանները գծելով եկան ու հասան Բաարլե, հասկացան, որ եթե այս գյուղի սահմանները սկսեն հստակեցնել եւ քարտեզի վրա կտոր-կտոր հավաքել, սահմանազատումը կտևի ևս 10 տարի։ -Եկեք այստեղ կանգնենք, հետո կվերադառնանք ու այս բացը կլրացնենք, այսպես են ասել սահմանազատողների խումբն ու գնացել են Բաարլեից։ Մենք բնակիչներով գիտեինք, թե ամեն մի փոքրիկ քառակուսի ում է պատկանում,-պատմում է Ուիլլեմը ու հստակեցնում, որ սահմանային այդ բացը կազմում էր մոտ 60կմ։ Սահմանային սյուները, որոնք 19-րդ դարում տեղադրվում էին, այս գյուղում չկան, 214-215 սահմանային սյուների միջակայքում Բաարլեն է եղել։ Սահմանազատողները գնացին ու հարյուր տարուց ավելի մոռացան վերադառնալ։ Իսկ հողային այս խճանկարը սկսվել էր դեռևս ֆեոդալական կարգերից, երբ հերցոգները, կոմսերը հողերը նվիրաբերել են, վարձակալության տվել, պարտքի դիմաց փոխանցել կամ ժառանգել։ Եթե նախկինում հողային այս փազլները մշակովի հողեր էին, հիմա դրանց փոխարեն 170 կառույցներ են՝ տներ, խանութներ, եկեղեցիներ ու դպրոցներ։
Տնից աշխատանքի վայր գնալ-գալու ընթացքում սահմանը հատում ես մոտ 60 անգամ -Մինչ Եվրամիության ստեղծումը մենք երկու տարբեր պետություններ էինք, տարբեր օրենքներով, դրամական միավորներով, սահմանապահներով։ Աշխատանքի գնալուց անցաթուղթ ունենալը կարևոր էր, որի վրա պետք է գրված լիներ, թե ինչ կա մեզ մոտ։ Օրինակ՝ եթե փականագործը գնում էր Բաարլեի մյուս մասում աշխատանքի, անցաթղթի հետ միասին պետք է հայտարագրեր, թե ինչ գործիքներ կան իր մոտ։ Ու ամեն անգամ այն ներկայացներ սահմանապահներին։ Այս ամենը հաճախ նյարդայնացնող էր, նաև գումար էին վճարում սահմանից սահման անցնելու համար։ Այս անցուդարձը նաև օգնում էր բնակիչներին ավելի էժան ապրանք գնել հարևան երկրից։ Բելգիայում հացի ու կարագի խնդիր կար, շատ թանկ էր, իսկ Նիդերլանդներում կարագը շատ էժան էր։ Բաարլեում կարելի էր անցնել փողոցն ու գնել թանկարժեք կարագը։ Սակայն խորամանկներն օգտվում են այս իրավիճակից ու սկսում են կարագի վաճառքով գումար աշխատել։
Երբ հացից ու կարագից բացի, սկսեցին անցկացնել խմիչք, արգելված իրեր, զենք, թմրանյութեր․․․ Բաարլեն դարձավ մաքսանենգների համար «դրախտավայր» ու մեծ հետք թողեց գյուղի պատմության վրա, իզուր չէ, որ այստեղ տեղադրվել է «De Pungelaer»-մաքսանենգին նվիրված արձան։ Սահմանի մահվան մետաղալարը «De Dodendraad» 1915-ին, Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, Գերմանիան գրավել էր Բելգիան ու դեպի չեզոք Նիդերլանդներ փախուստները կանխելու, հակառակորդի հետ մատակարարումների, լրտեսական ու հաղորդակցական կապերը չեզոքացնելու համար երկու երկրների սահմանի ողջ երկայնքով (ավելի քան 300կմ) էլեկտրական ցանկապատ կառուցել։ Սյուների վրա մետաղալարեր էին, որոնք մշտապես լիցքավորված էին 2000 վոլտ լարման հոսանքով։ Նույնիսկ մեկ հպումը կարող էր մահացու լինել։ Բաարլեի տարածքում սահմանը այնքան խճճված էր, որ պարիսպ կառուցելը բավական բարդ էր։ Այդ պատճառով Բաարլեն դարձավ փախստականների, լրտեսների ու մատակարարումների կարևոր անցակետ։ Բազմաթիվ բելգիացիներ հենց Բաարլեի միջով փորձել են հասնել Նիդերլանդներ՝ շրջանցելով մահացու լարը։
մեր սահմանների մասին։ Կարծում է, նման սահմաններ ունենալու համար, պետք է․ «Երկկողմանի փոխզիջում։ Այստեղ ամեն մեկը ինչ-որ փոխզիջման է գնում, ցավոք, մեր դեպքում այդ մոտեցումը չկա, միայն մենք ենք ուզում խաղաղ ապրել, բայց սահմանի մյուս կողմում, այլկերպ են պատկերացնում այդ խաղաղությունը։ Նիդերլանդացիներն ու բելգիացիներն այնքան էլ մեծ հակամարտություն չեն ունեցել, բայց ֆրանսիացիներն ու գերմանացիները ահագին մեծ խնդիրներ են ունեցել, բայց այսօր լավ հարաբերություններ ունեն, քանզի փոխադարձ է եղել այդ ձգտումը։ Չեմ ասում, ձգտել են մոռանալ անցածը, ավելի շատ տարաձայնություններն են հարթել ու նոր հարաբերություններ ստեղծել այդքան բարդ տարիներից հետո»։ Բաարլեում միջսահմանային շախմատում Նիդերլանդների ներկայացուցիչն է հաղթել, իսկ երբ երեխաներ են խաղացել, Ռուբենի յոթ տարեկան աղջիկն է հաղթանակ բերել Բելգիային։
«Թեև հիմա բարդ փուլում ենք, ու չգիտեմ, թե ինչ կարող ենք անել, սակայն հույս ունեմ, որ մի օր, մենք էլ Հայաստանում կկարողանանք սահմանին սիմվոլիկ մի միջոցառում կազմակերպել հարևանների հետ։ Հույս ունեմ, որ իրենց մտածելակերպը մի օր կփոխվի ։ Չեմ ասում եղբայրանալ, բայց, գոնե, իրար չատել։ Ամեն մի երկիր կկարողանա նորմալ զարգանալ, իմանալով, որ իրեն չի սպառնում պատերազմ»,- ասում է Ռուբեն Աղայանը։ Իսկ այն հարցին, թե արդյոք նման միջսահմանային շախմատ ինքը կխաղա մեր սահմանին հարևանների հետ, պատասխանեց․ -Իհարկե, ինչո՞ւ ոչ, երկկողմանի լավ քայլ կլինի, հաճույքով կխաղամ։ Անկլավները լուծում են անորոշություններն ու «խառնաշփոթ» իրավիճակները։
Սահմաններ գծելն և խնդիրներ ստեղծելը հեշտ է։ Միասին ապրելը և լուծումներ գտնելը, շատ ավելի մեծ ջանքեր է պահանջում։ Սակայն Եվրոպայում անկլավները մարտահրավեր են նետում սահմանների ավանդական ընկալմանը։ Այս համոզմունքն ունի Մարկ Ա․ Ֆիլիպսը, Բրիտանական Թագավորական լուսանկարչական ընկերության վավերագրական խմբի նախագահը։ Նրա լուսանկարները փաստագրում են շրջակա միջավայրի պատմությունները, մարտահրավերները՝ փնտրելով նոր լուծումներ։ «Անսահմանափակ-Եվրոպայի հետքերը» փաստավավերագրական աշխատանքներով այցելել ու լուսանակարել է Եվրամիության տարածքում գտնվող 44 անկլավներից 42-ը։ Իր լուսանկարներով փորձել է ցույց տալ սահմանների ճկունությունը նման խճճված լաբիրինթոսում։ -Մենք սահմանների կարիքն ունենք. դրանք ստեղծում են ինքնության և պատկանելության զգացում։ Բոլոր սահմանային տարածքները, որոնք ես այցելել եմ, պահպանում են ինքնություն և տեղական մշակույթը։ Լիվիան (իսպանական անկլավ Ֆրանսիայում) կատալոնական է։ Բաարլեն պահպանում է և՛ բելգիական, և՛ հոլանդական սովորույթները։ Որոշ դեպքերում նույնիսկ ամրապնդել են այդ ինքնությունը, որ համատեղ աշխատեն։ Իմ կարծիքով, «խնդիրները» ավելի շատ կապված են կառավարությունների հետ, քան տեղական մակարդակում։ ԵՄ-ն և Շենգենյան գոտու ստեղծումը իրենց հերթին նպաստել են սահմանային խնդիրների լուծմանը։ «Անսահմանափակը» մասնավորապես ընդգծում է, որ ազգային սահմաններին պետք է հարգանքով վերաբերվել. դրանք սահմանում են «տարբերություն»-ներ։ -Ժամանակակից աշխարհում անկլավները մի փոքր անոմալիաներ են, որոնք հակասում են կառավարությունների՝ գեղեցիկ, կոկիկ սահմաններին և ամեն ինչ վերահսկողություն ունենալու նպատակին։ Ես հետաքրքրված եմ դրանցով, քանի որ դրանք լուծում են անորոշությունները և «խառնաշփոթ» իրավիճակները։ Հետևաբար, դրանք լավ վայրեր են լուծումներ գտնելու, ինչպես նաև հանդիպելու մարդկանց, որոնք հաշտ ապրելու համար իրենց կանոններ են սահմանում։ Հաշտ ապրելու համար համարձակություն է պետք Իրար հետ ապրելու, բելգիացու և նիդերլանդացու խառնվածքները, ազգային նկարագրերը մի գյուղում կիսելու համար, այնքան էլ հեշտ ճանապարհ չեն անցել։ Այս գյուղում ամեն մի պետության քաղաքացի ունեցել է իր դպրոցը, իր եկեղեցին, համայնքապետարանը, ոստիկանությունը։ Ի դեպ, ոստիկանության համար ամենաբարդն է եղել, նիդերլանդացի հանցագործը փախուստի համար, ընդամենը պետք է անցներ փողոցը ու հայտնվեր Բելգիայում, որտեղ ոստիկանը իրավասու չէր ձերբակալել։ Կամ մեկ այլ նախադեպ է եղել, երբ սպանություն է կատարվել ու տարիներով որոշել են, թե որ երկրի տարածքում է եղել, որ որոշեն դատապարտեն նիդերլանդական կամ բելգիական օրենքներով։ Իսկ փողոցում վթարի դեպքում, սկսել են որոշել, թե Բաարլե Նասաու, թե Բաարլե Հերթոգի բուժօգնությանն են զանգելու օգնության համար, տուժածը կարող էր անօգնական մնալ, մինչև հարցը լուծվեր։
Հիմա այս հարցերը չկան, բայց դա դեռ չի նշանակում ամեն ինչ միանգամից է որոշվում։ Օրինակ, Մշակույթի տան կառուցման քննարկումը սկսել են 2020թ․ ու միայն այս տարի են սկսելու շինարարությունը։ -5 տարի ամեն ինչ քննարկում ենք, օրինակ, թե ով պետք է լինի կենտրոնի ճարտարապետը՝ նիդերլանդացի, որը գեղեցիկ կառույցներ է նախագծում, թե բելգիացի, որը ավելի պատասխանատու է նոր տեխնոլոգիաների ու անվտանգության համար։ Երկար քննարկումներից հետո որոշեցինք, որ երկուսն էլ լինելու են, ու այսպես ամեն մի մանրուք, -նշում է Ուիլլեմը վան Գուլը։
Մշակույթի կենտրոնի մեջտեղով անցնում է սահմանը, սահմանների միջև հավասարություն ապահովող այս խորհրդանշական քայլերն են օգնել առաջ շարժվել ու հարգել միմյանց կարծիք, ազգային նկարագիր։ Հավասարության կամ միավորող քայլերը չեն նպաստել, որ արհեստականորեն ձուլեն կամ սեփականացնեն մեկը մյուսի առանձնահատկությունը, նույնիսկ փոքր հարցերում նրբանկատ են․ օրինակ և՛ նիդերլանդական, և՛ բելգիական մայոնեզներները Բաարլեում մատուցվում են միասին, քա՞ղցր, թե՞ թթվաշ համերի սիրահարներն իրենք են ընտրում։ Իսկ առաջին քայլը եղել է դեռ 60 տարի առաջ, երբ բելգիացի ու նիդերլանդական դպրոցականներին մեկ սենյակում են միավորել, և ամենօրյա կռիվները աստիճանաբար նվազել են, սկսել են խոսել ու դառնալ ընկերներ։ Ի դեպ, Ուիլլեմ վան Գուլը այդ երեխաներից մեկն էր ու նա էլ խորհուրդ է տալիս, որ ամեն ինչ պետք է սկսել երեխաներից։ Մինչ այժմ էլ շարունակվում են այդ քայլերը՝ համատեղ հեծանվային արշավներ, ճամբարներ, տարբեր միջոցառումներ։ «Ձեզ թվում է սահմանները խորհրդանշական են ու այստեղ խնդիրներ չկա՞ն։ Համայնքային խորհրդի նիստերը բուռն են անցնում, կան հարցեր, որոնց հետ համաձայն չենք, բայց մենք կարողանում ենք երկխոսել, քննարկել, թեկուզ այն տևի տարիներ։ Համարձակություն է պետք մյուս կողմի կարծիքն ու առաջարկը լսել, համբերություն է պետք բանավիճելու ու նաև պատասխանատվություն որոշումների համար։ Օրինակ՝ կորոնավիրուսի ժամանակ մեկ երկրում դիմակները պարտադիր էին, մյուսում՝ ոչ։ Անկայուն վիճակը կանոնավորելու համար երկու համայնքապետ որոշել են կիրառել ամենախիստ միջոցը, այսինքն՝ բոլորը պետք է դիմակ կրեին։ Սա իրավական կարգավիճակ չուներ, բայց թե՛ հոլանդացիները, թե՛ բելգիացիները, ենթարկվում էին այս կանոնին, որովհետև այն պատասխանատվություն է միմյանց նկատմամբ ու տեղում նոր, երկկողմանի կանոններ է սահմանում անկլավի մեր բնակիչների համար»,– զրույցի ավարտին ասում է Ուիլլեմ վան Գուլը ու խոստանում, որ ինձ ուղարկելու է աշխարհի անկլավների մայրաքաղաքի անձնագիրը, որի մտահղացման հեղինակը ինքն է եղել։
Մեկ ամիս անց նվերս հասավ․ առաջին էջին սահմանում է անկլավների եզրույթը և հրավիրում․ «Սահմանները բաժանում են մարդկանց ու պետություններին, բայց անկլավներում սահմանը մենք ընկալում ենք, որպես տարբեր մշակույթների հանդիպման վայր, միմյանցից սովորելու հնարավորություն։ Հրավիրում ենք Ձեզ մեզ մոտ՝ ընդլայնելու համար ձեր սեփական մտածողության սահմանները, որի համար ոգեշնչումը կարող է լինել մեր փոքրիկ գյուղի սահմանները»։ Այսպես՝ Բաարլե Նասաուն եւ Բաարլե Հերթոգը դիմավորում ու ճանապարհում են իրենց հյուրերին։
Որպես հյուր իմ մտքում միշտ կմնան գետնի վրա սպիտակ խաչերն ու սահմանային սյունների տեսքով կառուցված եկեղեցու գմբեթը, որոնք լուռ կվկայեն այն սահմանների մասին, որոնք եղել են խճճված, երբեմն փրկող, հաճախ էլ ծուղակ, իսկ հիմա նախանձելի օրինակ պատերազմող երկրների համար։ *Անկլավների անձնագիրը պաշտոնական փաստաթուղթ չէ, այն զբոսաշրջիկների համար է նախատեսված։ Լուսանկարների մեծ մասը Toerisme Baarle-Nassau-Hertog կայքի և սոցիալական ցանցերի էջերից է վերցված, հեղինակային լուսանկարների վրա նշումներ կան։
Անահիտ Հարությունյան
Ամբողջական հոդվածը կարող եք կարդալ այս հասցեով՝ https://factor.am/943476.html
Իրիս վան Հերպենը (Iris van Herpen) ծնվել է 1984 թվականի հունիսի 5-ին՝ Նիդերլանդների Վամել քաղաքում։ Նա համարվում է ժամանակակից նորաձևության դիզայներներից մեկը, ում ստեղծագործական միտքը պրպտում է արվեստի, գիտության և տեխնոլոգիայի սահմաններից այն կողմ։ Վան Հերպենը կրթություն է ստացել Arnhem քաղաքի ArtEZ Գեղարվեստի ակադեմիայում, որտեղ էլ ձևավորվել է նրա յուրահատուկ մոտեցումը՝ նորաձևությունը դիտարկել որպես արվեստի, շարժման և գիտության համադրություն։ Ուսման տարիներին նա պրակտիկա է անցել աշխարհահռչակ Alexander McQueen-ի և հոլանդացի Claudy Jongstra-ի մոտ, որտեղ սովորել է համարձակ մտածել, և չվախենալ նյութի ու ձևի անսպասելի միավորումից։
2007 թվականին նա հիմնեց իր սեփական նորաձևության տունը՝ Iris van Herpen-ը, որը շատ արագ դարձավ նորարարական ստեղծագործությունների հարթակ։ Նրա առաջին հավաքածուներից արդեն պարզ էր, որ նա չի հետևելու ավանդական կանոններին․ Վան Հերպենը առաջիններից էր, ով նորաձևության մեջ կիրառեց 3D տպագրությունը՝ ստեղծելով հագուստներ, որոնք նման էին գիտական ֆանտաստիկայի և քանդակագործության միաձուլության։ Նրա աշխատանքները միաժամանակ մարմին են, նյութ և շարժում՝ հաճախ հիշեցնելով կենդանի օրգանիզմներ, ալիքներ կամ գիշերային միջատների թևերի կառուցվածքներ։
Յուրաքանչյուր հավաքածու նրա մոտ ունի գաղափարական հիմք և պատմություն։ Օրինակ՝ “Radiation Invasion”-ը ուսումնասիրում է անտեսանելի ճառագայթների աշխարհը, իսկ “Synesthesia”-ն նվիրված է այն եզակի զգայական երևույթին, երբ մարդը կարող է լսել գույները կամ տեսնել ձայները։ Նրա հագուստները կարծես դառնում են զգայարանների նոր տարածք, որտեղ նյութն ու լույսը շնչում են միաժամանակ։
Իրիս վան Հերպենը հաճախ է համագործակցում տարբեր ոլորտների արվեստագետների, ճարտարապետների, պարուսույցների և գիտնականների հետ։ Նրա գործընկերների թվում են Marina Abramović-ը, Daniel Widrig-ը, Sidi Larbi Cherkaoui-ն, Bart Hess-ը և բազմաթիվ այլ միջազգային անուններ։ Նրանց հետ համատեղ ստեղծված գործերը միշտ էլ ձևավորում են նոր լեզու՝ միաժամանակ գիտական և պոետիկ։
Վան Հերպենը բազմաթիվ անգամներ է ներկայացրել իր հավաքածուները Լոնդոնի, Փարիզի և Ամստերդամի նորաձևության շաբաթներին։ Նա երկու անգամ արժանացել է Dutch Design Award-ի (2009, 2010), ստացել է Mercedes-Benz Dutch Fashion Award-ը (2010), իսկ 2017 թվականին պարգևատրվել է Նիդերլանդների բարձրագույն մշակութային պարգևներից մեկով՝ Johannes Vermeerprijs-ով։ Նրա 3D տպված զգեստներից մեկը ներառվել է TIME ամսագրի տարվա լավագույն նորարարությունների ցանկում։
Ներկայումս մեր ընթերցողները բացառիկ հնարավորություն ունեն մոտիկից ծանոթանալու նրա ստեղծագործություններին, այն այժմ ներկայացված է Ռոտերդամի Kunsthal արվեստի սրահում՝ “Sculpting the Senses” (Զգայարանների քանդակումը) խորագրով ցուցադրությունում, որը նվիրված է նրա վերջին տասնամյակների ամենահզոր աշխատանքներին։ Ցուցահանդեսում ներկայացված են ավելի քան հարյուր բացառիկ զգեստներ, տեսահոլովակներ և ցուցադրություններ, որոնցում հագուստը վերածվում է բնության, գիտության և մարդկային երևակայության համադրության։ Այստեղ կարելի է զգալ, թե ինչպես է դիզայների մտահղացումը մարմնավորվում օդի, ջրի, լույսի և շարժման մեջ։ Ցուցադրությունը տևելու է մինչև 2026 թվականի մարտ ամիսը։
Ռոտտերդամի արվեստի սրահում (Kunsthal Rotterdam) եղել է նաև Anahit Aghabekyan-ը, ով տեղում իրականացրել է հետաքրքիր նկարահանումներ՝ ներկայացնելով վան Հերպենի հիասքանչ աշխարհը նոր տեսանկյունից։
Հոգևոր ճգնաժամի և քաղաքական վերիվայրումների խաչմերուկում
Հայ իրականությունը կրկին կանգնած է իր ամենազգայուն հարցերից մեկի՝ եկեղեցու և հավատքի վստահության ճգնաժամի առաջ։
Մինչ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն Սուրբ Էջմիածնում ձեռնադրում էր վեց նոր քահանաների, երկրի այլ հատվածում՝ Հովհաննավանքում, տեղի էր ունենում այլօրինական պատարագ, որը Մայր Աթոռը չի ճանաչում։
Երկու պատարագ՝ երկու իրականություն, երկու ընկալում՝ մեկ ժողովրդի ներսում։
Ակնհայտ այս ամենը տեղի է ունենում ոչ թե դատարկ տարածքում, այլ հոգևոր հեղինակությունների նկատմամբ հանրային անվստահության աճող մթնոլորտում։ Այս բոլորը տեղի է ունենում ճշմարտության և լուրերի սահմանագծում։ Վերջին ամիսներին հասարակական հարթակներում ակտիվորեն շրջանառվում են տարբեր տեղեկություններ՝
Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի՝ Գարեգին Բ-ի անձնական կյանքի վերաբերյալ,
որոշ բարձրաստիճան հոգևորականների՝ ներառյալ Արշակ սրբազանի շուրջ՝ անբարոյական վարքագծի մեղադրանքներ,
ինչպես նաև եկեղեցու ներսում քաղաքական հայտնի ազդեցությունների մասին խոսակցություններ։
Այս ամենը, անկախ դրանց իսկությունից, լրջորեն խաթարում է հասարակության հավատը հոգևոր առաջնորդության նկատմամբ։
Երբ մարդիկ չեն վստահում ո՛չ խոսքին, ո՛չ խոսողի մաքրությանը, հավատքի լեզուն դադարում է խոսել։
Այստեղ հարցը միայն մեղավոր կամ անմեղ լինելը չէ․ հարցն այն է՝ ինչպես պետք է վարվի հավատավոր ժողովուրդը, երբ սրբության հեղինակությունը կասկածի տակ է դրվում։
Այսօր Էջմիածնի շուրջ զարգացումները գնալով ստանում են քաղաքական երանգ։
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարում է, որ «Հովհաննավանքի պատարագը խորհրդանշելու է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի ազատագրման գործնական փուլի մեկնարկը»։ Սա էլ համարվում է եկեղեցու գործերին խառնվել։ Բայց իշխանավորներն ասում են, որ եկեղեցին կապ չունի որոշ հոգևորականների "անբարո" գործողություններին։
Ինչ անի լռության և որոնման մեջ գտնվող մարդը։
Հավատավոր մարդը, ով կիրակի օրը գնում է եկեղեցի, այսօր կանգնած է անորոշության առաջ․
ո՞ւմ օրհնությունն է ընդունելի,
ո՞ր պատարագն է իսկականը,
ո՞ւմ ձայնին հավատալ։
Եվ հենց այստեղ է ամենամեծ վտանգը՝ երբ հավատքը սկսում է կախվել ոչ թե Աստծուց, այլ մարդկանց վարքից ու քաղաքական դիրքավորումից։
Ո՞ւր նայեն հավատացյալները։ Հավատավոր ժողովուրդը այսօր ունի երեք ուղղություն՝
1. Դեպի վեր՝ Աստծո խոսքը, որը չի փոխվում անգամ, երբ մարդիկ ձախողվում են։
2. Դեպի ներս՝ սեփական խիղճը, որովհետև հավատքը չի չափվում ոչ վերնագրերով, ոչ պաշտոններով։
3. Դեպի երկխոսություն՝ առանց դատապարտման, որովհետև առանց անկեղծ խոսքի վերականգնումը անհնար է։
Եկեղեցին կարող է մաքրվել ոչ թե իշխանական միջամտությամբ, այլ՝ հոգևոր ինքնաքննությամբ և պատասխանատվությամբ։
Իսկ ժողովուրդը կարող է ուժեղ մնալ՝ եթե իր հավատքը կապի ոչ թե անձի, այլ Աստծո խոսքի հետ։
Այսօր մեր պատմության մեջ նոր բաժին է գրվում՝ որտեղ հոգևորն ու քաղաքականը բախվում են բացահայտ ձևով։
Սակայն այդ բախման միակ հաղթողը կարող է լինել միայն այն ժողովուրդը, որն իր հայացքը չի ուղղի ոչ դեպի վեհեր, ոչ դեպի նախարարներ, այլ՝ դեպի այն լույսը, որ երբեք չի մարում․
հավատի, մաքրության և ճշմարտության լույսը։
26.10.2025/Նիդ.օրագիր
Այսօր` ինչպես միշտ է, Նիդերլանդների հայկական եկեղեցիներում` բնականոն կերպով տեղի ունեցան պատարագի արարողություններ։
Դդումների սեզոնը Նիդերլանդներում․ աշնան համն ու գույնը դաշտերից մինչև խոհանոց
25.10.2025/Nid.oragir
Աշունը Նիդերլանդներում դիմավորում ենք ոչ միայն սառը քամիներով ու անձրևի կաթիլներով, այլև դաշտերից մեզ հասած դդումներով, Երբ ծառերի տերևները դառնում են ոսկեգույն, գյուղական ճանապարհների երկայնքով շարված են լինում փոքրիկ շուկաներ՝ լի ամեն տեսակ դդումներով՝ մեծ ու փոքր, կլոր ու երկարավուն, մուգ կանաչից մինչև բրոնզագույն երանգներով։ Դրանք միայն բերք չեն, այլ նաև մշակութային խորհրդանիշ՝ հյուրընկալության, առատության ու տան ջերմության նշան։
Նիդերլանդների հարավային և արևմտյան մարզերում՝ հատկապես Noord-Brabant և Zuid-Holland նահանգներում, դդումի դաշտերը աշնան կեսին վերածվում են գունավոր գորգերի։ Հոկտեմբերն այն ժամանակն է, երբ բերքը հասունանում է՝ արևի վերջին շողերից ստանալով իր քաղցր համը։ Տեղական ֆերմերները սկսում են հավաքը դեռ օգոստոսի վերջին, սակայն շուկաներում ամենագեղեցիկ դդումներն հայտնվում են հենց հոկտեմբերին։
«Դդումը մեզ համար պարզապես բանջարեղեն չէ, դա աշնան պատմությունն է»,- ասում է փոքրիկ ընտանեկան տնտեսության սեփականատեր Յան Դե Բուրն՝ իր դաշտում հպարտորեն ցույց տալով վառ նարնջագույն Hokkaido-ները։
Նիդերլանդներում դդումը ներկայացված է տասնյակ տեսակներով։ Ամենահայտնիներն են՝ ճապոնական ծագում ունեցող Hokkaido pumpkin, այն քաղցր և նուրբ բույրով դդում է, որի կեղևն անգամ կարելի ուտել։
Butternut squash՝ մսեղ, յուղալի կառուցվածքով դդում, իդեալական սոուսների ու կրեմ-սուպերի համար։ Muscat pumpkin՝ խորը բույրով և բարակ հոտային նոտաներով տեսակ, որն օգտագործվում է թխվածքներում։
Mini pumpkins՝ դեկորատիվ փոքրիկ դդումներ, որոնք զարդարում են թե՛ կենցաղային սեղանները, թե՛ փողոցները։
Նիդերլանդների գյուղական տոնավաճառներում աշնան ամիսներին դդումները դասավորված են ըստ գույնի՝ ստեղծելով յուրատեսակ «դդումային պատեր», որտեղ զբոսաշրջիկները կանգնում են լուսանկարվելու համար։
Դդումը հոլանդական խոհանոցում ունի իր առանձնահատուկ տեղը։ Այն օգտագործվում է թե՛ ավանդական կրեմ-սուպերում, թե՛ ժամանակակից ֆյուժն ուտեստներում։ Դդմի համը համադրվում է նարնջի, դարչինի և խնկի հետ՝ ստեղծելով բուրավետ սեզոնային ճաշացանկեր։ Բազմաթիվ կաթնային բուֆետներ աշնան ընթացքում առաջարկում են դդումի լատե, իսկ փոքրիկ հացի փռերը՝ դդումի բիսքվիթներ և տնական պյուրեով տորթեր։
Նիդերլանդական ընտանիքներում սովորություն է դարձել աշնանը պատրաստել «pompoensoep»՝ թանձր դդումի սուպ՝ սոխով, գազարով և սերուցքով։ Այն մատուցվում է խրթխրթան հացով՝ որպես հագեցնող երեկոյան ընթրիք։
Հոկտեմբերի վերջին ամբողջ երկիրը ողողվում է դդումային տոներով։ Ամենահայտնիներից է Lisse-ի Pumpkin Festival-ը, որտեղ ցուցադրվում են հարյուրավոր դդումային քանդակներ՝ կենդանիների, տների ու ծաղիկների տեսքով։ Դդումը Նիդերլանդներում դարձել է արվեստի նյութ․ քանդակագործներն ու նկարչները ստեղծում են ephemeral (անցողիկ) արվեստի գործեր՝ վերածելով դդումը հոլանդական աշնան սիմվոլի։
Տեսակ տեսակ դդումները իր տեսանյութում ներկայացնում է
“Het Nederlands Dagboek” — Ontstaansgeschiedenis, Missie en Onderscheidingen (NL, ARM, ENG)
“Het Nederlands Dagboek” werd opgericht in 2012 (actief sinds 2008 als de persafdeling van de organisatie Dear Angel) in Oostburg, Koninkrijk der Nederlanden, op initiatief van journalist, redacteur en fotograaf Ashot Knyazyan (Vahan Amatuni, Hay Azian).
Het is een onafhankelijk elektronisch mediaplatform dat verslag doet van het culturele, maatschappelijke, literaire en politieke leven van de Nederlands-Armeense gemeenschap, evenals van initiatieven die gericht zijn op de eenheid, zichtbaarheid en erkenning van de Armeense diaspora.
Hoofddoelen
De belangrijkste doelstellingen van Het Nederlands Dagboek zijn:
Het bundelen van de krachten binnen de Nederlands-Armeense gemeenschap en het versterken van haar organisatiegraad;
Het versterken van patriottische, culturele en nationale waarden;
Het opbouwen van bruggen van samenwerking tussen het Armeense en het Nederlandse volk;
En het tegengaan van Turkse en Azerbeidzjaanse propaganda in de online- en mediavoorziening.
Het Nederlands Dagboek opereert zonder enige staats- of institutionele financiering en wordt gedragen door een netwerk van vrijwillige journalisten, auteurs en culturele persoonlijkheden.
Het is actief aanwezig op alle grote sociale mediaplatforms en telt tienduizenden volgers en een breed lezerspubliek.
🏅 Onderscheidingen, Prijzen en Erkenningen
Door de jaren heen is de werking van Het Nederlands Dagboek erkend en bekroond door Armeense, diaspora- en Europese instellingen:
2014 – Eerste prijs en diploma van het Ministerie van de Diaspora van Armenië in de categorie “Elektronisch Medium” wegens een “Belangrijke bijdrage aan het behoud van de Armeense identiteit”;
2014–2016 – Oorkonden van waardering van de President van Armenië, diverse ambassades en de Openbare Televisie van Armenië;
2015 – Eerste prijs en diploma van het Wereld Armeens Congres en de Unie van Armeniërs van Rusland in de categorie “Beste publicatie gewijd aan de 100ste herdenking van de Armeense Genocide”;
2018 – Ereteken voor een “Bijzondere bijdrage aan het behoud van de Armeense identiteit in de diaspora”;
2021 – Certificaat van erkenning van de Bright Future Foundation, partner van het Europees Solidariteitskorps, voor een jaar succesvolle samenwerking met jonge journalisten;
2024 – Ereteken en erelidmaatschap van de Vereniging van Academici voor Wetenschap en Cultuur van Rusland voor een belangrijke bijdrage aan het behoud en de verspreiding van culturele en spirituele waarden;
Daarnaast ontving hoofdredacteur Ashot Knyazyan-Amatuni de eretitel “Ambassadeur van de Moedertaal” voor zijn uitzonderlijke inzet voor het behoud en de promotie van de Armeense taal en cultuur.
Tegenwoordig is “Het Nederlands Dagboek” niet alleen het meest actieve mediaplatform van de Nederlands-Armeense gemeenschap, maar ook een internationaal erkende stem binnen de Armeense pers.
Door zijn consequente en toegewijde werk draagt het bij aan het behoud van de Armeense erfgoed, de opbouw van culturele bruggen en de bevordering van patriottische en educatieve waarden, en vertegenwoordigt het Armenië en de Armeense cultuur met waardigheid binnen de Europese samenleving.
Ondanks de vele ontvangen onderscheidingen en erkenningen blijft “Het Nederlands Dagboek” trouw aan zijn belangrijkste principe: het vertrouwen van zijn lezers winnen en behouden door eerlijke journalistiek, culturele integriteit en onophoudelijke dienstbaarheid aan de gemeenschap.
«Նիդերլանդական Օրագիրը» ստեղծվել է 2012 թվականին (2008թ-ից եղել է որպես Dear Angel կազմակերպության մամուլի բաժին) Նիդերլանդների Օսթբուրգ քաղաքում՝ լրագրող, խմբագիր և լուսանկարիչ Աշոտ Կնյազյանի (Վահան Ամատունի, Hay Azian) նախաձեռնությամբ։ Այն անկախ էլեկտրոնային լրատվամիջոց է, որը ներկայացնում է նիդերլանդահայ համայնքի մշակութային, հասարակական, գրական և քաղաքական կյանքը, ինչպես նաև՝ հայ սփյուռքի համախմբմանն ու ճանաչելիությանը միտված գործընթացները։
Օրագրի հիմնական նպատակներն են՝
միավորել նիդերլանդահայ համայնքի ջանքերը և բարձրացնել նրա կազմակերպվածությունը,
նպաստել հայ ինքնության պահպանմանը և նոր սերնդի հայեցի դաստիարակությանը,
ամրապնդել հայրենասիրական, մշակութային ու ազգային արժեքները,
ձևավորել հայ-հոլանդական համագործակցության կամուրջներ,
ինչպես նաև հակազդել թուրք-ադրբեջանական քարոզչությանը համացանցային և մեդիա դաշտում։
«Նիդերլանդական Օրագիրը» գործում է առանց պետական կամ կառույցային ֆինանսավորման՝ համախմբելով կամավոր լրագրողների, հեղինակների և մշակութային գործիչների։ Այն ակտիվորեն ներկայացված է սոցիալական խոշոր հարթակներում՝ ունենալով տասնյակ հազարավոր հետևորդներ և լայն ընթերցողական համայնք։
🏅 Պարգևներ, մրցանակներ և գնահատանքներ
Տարիների ընթացքում «Նիդերլանդական Օրագրի» գործունեությունը արժանացել է ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ սփյուռքի և եվրոպական կառույցների բարձր գնահատանքին․
2013 թ. – ՀՀ դեսպանության (Նիդերլանդներ) շնորհակալագիր՝ տեղեկատվական ակտիվ գործունեության համար,
2014 թ. – ՀՀ Սփյուռքի նախարարության առաջին մրցանակ և դիպլոմ՝ «Էլեկտրոնային լրատվամիջոց» անվանակարգում («Հայապահպանության գործում նշանակալի ավանդի համար»),
2014–2016 թթ. – ՀՀ նախագահի, դեսպանությունների և Հանրային հեռուստաընկերության շնորհակալագրեր,
2015 թ. – Համաշխարհային հայկական կոնգրեսի և Ռուսաստանի հայերի միության կողմից՝ Առաջին մրցանակ և դիպլոմ՝ «Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի լավագույն հրապարակում» անվանակարգում,
2018 թ. – Պատվոգիր՝ «Սփյուռքում հայապահպանության գործում ունեցած ավանդի համար»,
2021 թ. – Եվրոպական համերաշխության կորպուսի հետ համագործակցող Bright Future Foundation հասարակական կազմակերպության հավաստագիր՝ երիտասարդ լրագրողների հետ ունեցած մեկտարյա արդյունավետ աշխատանքի համար,
2024 թ. – Ռուսաստանի Գիտության և մշակույթի ակադեմիկոսների ընկերակցության կողմից՝ պատվոգիր և պատվավոր անդամի վկայական՝ մշակույթի և հոգևոր արժեքների պահպանման և տարածման մեջ ունեցած մեծ ավանդի համար,
Բացի այդ, թերթի հիմնադիր-խմբագիր Աշոտ Կնյազյան-Ամատունին արժանացել է «Մայրենիի դեսպան» պատվավոր կոչմանը՝ հայ մշակույթի և խոսքի պահպանման գործում ունեցած ներդրման համար։
Այսօր «Նիդերլանդական Օրագիրը» ոչ միայն նիդերլանդահայ համայնքի ամենաակտիվ լրատվական հարթակն է, այլև միջազգային ճանաչում ունեցող հայ մամուլի արժեքավոր օղակներից մեկը։ Այն իր գործունեությամբ նպաստում է հայապահպանությանը, մշակութային կամուրջների ստեղծմանը և հայրենասիրական գաղափարների տարածմանը՝ արժանապատվորեն ներկայացնելով Հայաստանը և հայ մշակույթը նաև եվրոպական հանրության առաջ։
Չնայած ստացած բազմաթիվ պարգևներին և գնահատանքներին՝ «Նիդերլանդական Օրագիրը» հավատարիմ է մնում իր գլխավոր սկզբունքին՝ ազնիվ լրագրությամբ, մշակութային ամբողջականությամբ և համայնքին անընդհատ ծառայությամբ շահել ու պահպանել իր ընթերցողի վստահությունը։
“The Netherlands Diary” — Founding Story, Mission, and Honors
“The Netherlands Diary” was founded in 2012 (active since 2008 as the press department of the Dear Angel organization) in Oostburg, the Kingdom of the Netherlands, through the initiative of journalist, editor, and photographer Ashot Knyazyan (Vahan Amatuni, Hay Azian).
It is an independent online media outlet that covers the cultural, social, literary, and political life of the Dutch-Armenian community, as well as initiatives aimed at promoting the unity, visibility, and recognition of the Armenian diaspora.
Core Objectives
The principal goals of The Netherlands Diary are to:
Unite the efforts of the Dutch-Armenian community and strengthen its organizational structure;
Contribute to the preservation of Armenian identity and the Armenian education of younger generations;
Reinforce patriotic, cultural, and national values;
Build and develop bridges of cooperation between the Armenian and Dutch peoples;
Counter Turkish-Azerbaijani propaganda within the digital and media space.
Operating without any state or institutional funding, The Netherlands Diary brings together a team of volunteer journalists, writers, and cultural figures.
It maintains an active presence across major social media platforms, with tens of thousands of followers and a broad, engaged readership.
🏅 Awards, Prizes, and Recognitions
Throughout the years, The Netherlands Diary has been honored by Armenian, diaspora, and European institutions for its dedicated service and achievements:
2013 – Certificate of Appreciation from the Embassy of Armenia in the Netherlands for active and consistent informational work;
2014 – First Prize and Diploma from the Ministry of Diaspora of Armenia in the “Electronic Media” category for “Significant Contribution to the Preservation of Armenian Identity”;
2014–2016 – Letters of Appreciation from the President of Armenia, various embassies, and the Public Television Company of Armenia;
2015 – First Prize and Diploma from the World Armenian Congress and the Union of Armenians of Russia in the category “Best Publication Dedicated to the 100th Anniversary of the Armenian Genocide”;
2018 – Certificate of Merit for “Outstanding Contribution to the Preservation of Armenian Identity in the Diaspora”;
2021 – Certificate of Recognition from the Bright Future Foundation, in cooperation with the European Solidarity Corps, for one year of effective collaboration with young journalists;
2024 – Honorary Diploma and Membership Certificate from the Association of Academicians of Science and Culture of Russia for major contributions to the preservation and promotion of cultural and spiritual values;
In addition, the founding editor Ashot Knyazyan-Amatuni was awarded the honorary title of “Ambassador of the Mother Tongue” for his exceptional efforts in promoting and safeguarding the Armenian language and culture.
Today, “The Netherlands Diary” stands as the most active media platform of the Dutch-Armenian community and a recognized voice of Armenian journalism internationally.
Through its consistent and devoted work, it contributes to the preservation of Armenian heritage, the building of cultural bridges, and the promotion of patriotic and educational values, proudly representing Armenia and Armenian culture before the European public.
Despite the many awards and recognitions it has received, “The Netherlands Diary” remains faithful to its guiding principle: to earn and preserve the trust of its readers through honest journalism, cultural integrity, and unwavering service to the community.
Despite the numerous awards and recognitions it has received, “The Netherlands Diary” remains committed to one guiding principle —
to earn and keep the trust of its readers through honest journalism, cultural integrity, and continuous service to the Armenian community.
