Խաչիկ Հովհաննիսյան, աստվածաբանության դոկտոր
Անոտացիա․
Ի՞նչ է նշանակում իշխանություն ունենալ քրիստոնեական իմաստով։ Արդյո՞ք հավատքը կարող է մնալ կենդանի առանց քննադատության։ Եվ ինչպե՞ս են համատեղվում հնազանդությունն ու ազատությունը հավատացյալի կյանքում։ Աստվածաբանության դոկտոր Խաչիկ Հովհաննիսյանը վերլուծում է, թե ինչպես կարող է Եկեղեցին վերաիմաստավորել իր դերը՝ ծառայելով սիրով, ոչ թե իշխելով, և ինչպես է հավատքը դառնում ազատության իսկական դպրոց։
Իշխանությունը՝ ոչ գերիշխանություն, այլ ծառայություն
Քրիստոնեական ընկալմամբ եկեղեցական իշխանությունը իրավական կամ վարչական գերակայություն չէ։ Այն հոգևոր պատասխանատվություն է, որը բխում է Ավետարանից։ Քրիստոսի խոսքն այստեղ հիմնարար է․ «Ով եկավ ոչ թե որ իրեն ծառայեն, այլ՝ ինքն ծառայի»։
Այս պատգամը Եկեղեցուն հիշեցնում է, որ առաջնորդությունն իր բուն իմաստով նշանակում է ծառայել՝ սիրով ուղղել և խնամքով առաջնորդել։ Եկեղեցական հեղինակությունը չի պարտադրվում ուժով, այլ վաստակվում է՝ որպես ճշմարտության և արդարության ծառայություն։
Եկեղեցական և աշխարհիկ իշխանությունը․ տարբեր դաշտեր, ընդհանուր պատասխանատվություն
Աշխարհիկ իշխանությունը գործում է օրենքի և ուժի հիման վրա՝ ապահովելով հասարակական կարգն ու պետության կայունությունը։ Եկեղեցական իշխանությունը գործում է շնորհի և ճշմարտության դաշտում՝ ուղղված մարդու հոգևոր ազատությանը։
Առաջինը կարգավորում է արտաքին հարաբերությունները, երկրորդը՝ մարդու ներքին կյանքը։ Բայց այս տարբերությունը հակադրություն չէ․ երկու իշխանություններն էլ կարող են ներդաշնակ գոյակցել, երբ ճանաչում են միմյանց սահմանները։ Եկեղեցին հիշեցնում է պետությանը, որ իշխանությունը հարաբերական է, իսկ պետությունը հիշեցնում է Եկեղեցուն, որ ազատությունն էլ պահանջում է պատասխանատվություն։
Հավատքը և քննադատությունը՝ փոխլրացնող ոչ թե հակադիր ուժեր
Իրական հավատքը չի վախենում քննադատությունից։ Քննադատական միտքը հավատքի թշնամին չէ, այլ նրա մաքրող և խորացնող ուժը։ Այն օգնում է տարբերել աստվածային բովանդակությունը մարդկային ձևերից։ Եթե հավատքը դառնա անքննելի դոգմա, այն կկորցնի իր կենդանությունը և կվերածվի գաղափարախոսության։
Քրիստոնեական հավատքը միշտ էլ կոչել է մարդուն խորհելու և վերաիմաստավորելու իր փորձը՝ լույսի ներքո։ Քննադատությունը այս առումով ոչ թե կասկածի նշան է, այլ վստահության դրսևորում՝ Աստծո ճշմարտության նկատմամբ։
Հնազանդությունը՝ ազատության ձև, ոչ նրա հակադրությունը
Քրիստոնեական հնազանդությունը ենթադրում է վստահություն Աստծո կամքի նկատմամբ, բայց ոչ կույր ենթարկում։ Երբ իշխանությունը ծառայում է արդարությանը և սիրո օրենքին, հնազանդությունը դառնում է հավատքի կենդանի արտահայտություն։
Բայց երբ այն հակասում է Աստծո պատվիրանին, հավատացյալը կոչված է ընտրելու ազատությունը՝ որպես պատասխանատվություն։ Այսպիսով, հնազանդությունն ու ազատությունը քրիստոնեական փորձառության երկու կողմերն են՝ հավասարակշռված վստահությամբ և ներքին համոզմամբ։
Ավանդույթը՝ հիշողություն, որը պետք է ապրի, ոչ քարանա
Ավանդույթը Եկեղեցու հիշողությունն է, բայց այն չպետք է դառնա անփոփոխ օրենք։ Պատմության ընթացքում հիերարխիկ կառուցվածքը օգնել է պահպանել հավատքի մաքրությունը, սակայն ժամանակակից աշխարհում հավատքի փոխանցումը պետք է լինի գիտակցված և բաց։
Այսօր հավատքի իսկությունը չի որոշվում վերևից պարտադրանքով, այլ համայնքի կենդանի հարաբերությամբ՝ իր պատմական արմատների և ժամանակակից իրականության միջև։ Ավանդույթը պետք է միացնի սերունդներին, ոչ բաժանի նրանց։
Բանականությունն ու հավատքը՝ երկխոսություն, ոչ պայքար
Բանականությունն ու հավատքը ոչ թե հակադիր, այլ փոխլրացնող իրականություններ են։ Աստված մարդուն բանական է ստեղծել, որպեսզի նա կարողանա հասկանալ և ազատորեն ընդունել ճշմարտությունը։
Երբ հավատքը անջատվում է բանականությունից, այն դառնում է մոլեռանդություն, իսկ երբ բանականությունը մերժում է հավատքը՝ կորցնում է իր խորությունը։ Այս երկուսի ներդաշնակությունը քրիստոնեական մտածողության առանցքն է՝ միավորելով սերը և ճշմարտությունը։
Քարոզը՝ երկխոսություն, ոչ մենախոսություն
Ժամանակակից Եկեղեցում քարոզիչը այլևս չի դիտվում որպես վերևից խոսող հեղինակություն։ Նա համայնքի անդամ է, որը կիսում է նույն հավատքը և նույն որոնումը։ Նրա առաքելությունն է բացել Սուրբ Գրքի իմաստը այնպես, որ այն դառնա հասկանալի և ապրելի յուրաքանչյուր հավատացյալի համար։
Քարոզը, այս իմաստով, դառնում է երկխոսություն՝ մտքի, փորձառության և հավատքի միջև։ Եկեղեցին վերածվում է սովորող համայնքի, որտեղ ճշմարտությունը բացահայտվում է միասնական որոնման միջոցով։
Կարգապահությունը՝ միասնության, ոչ վերահսկման միջոց
Եկեղեցու կարգապահությունը կոչված է պահպանելու խաղաղությունն ու միասնականությունը, ոչ թե վերահսկելու կամ պատժելու հավատացյալներին։ Երբ այն դառնում է վերահսկողության գործիք, կորցնում է իր քրիստոնեական իմաստը։ Իրական կարգապահությունը խրախուսում է վստահություն և պատասխանատու ազատություն՝ հիշեցնելով, որ Եկեղեցին կենդանի մարմին է, ոչ մեխանիկական համակարգ։
Իշխանություն առանց ավտորիտարիզմի՝ հնարավոր մոդել
Երբ իշխանությունը հիմնված է սիրո, վստահության և փոխադարձ հարգանքի վրա, այն դառնում է համագործակցություն։ Քրիստոնեական իշխանությունը պետք է լինի խորհրդակցական և համաժողովական՝ արտացոլելով Սուրբ Երրորդության մոդելը՝ միություն բազմազանության մեջ։
Նման իշխանությունը չի ճնշում, այլ միավորում է․ այն առաջնորդում է ոչ թե կարգադրելով, այլ ներշնչելով։
Եկեղեցու ապագան՝ հավատքի ազատարար ուժի մեջ
Եկեղեցու ապագան կախված է նրանից, թե որքանով նա կմնա հավատարիմ հավատքի ազատարար բնույթին։ Երբ Եկեղեցին բաց է քննադատության, ուսուցման և երկխոսության համար, նա մնում է կենդանի։ Երբ փակվում է և վախենում ազատ միտքից՝ դառնում է ինստիտուցիա առանց հոգու։
Իրական ապագան այնտեղ է, որտեղ հավատքն ու բանականությունը միասին ձևավորում են հասուն համայնք՝ ապրող «Աստծո զավակների ազատությամբ» և դառնալով հույս՝ ոչ միայն հավատացյալների, այլ ամբողջ աշխարհի համար։
Խմբագրական եզրակացություն
Խաչիկ Հովհաննիսյանի մեկնաբանությունը հիշեցնում է, որ իշխանությունը՝ լինի եկեղեցական թե աշխարհիկ, իր իսկական իմաստը գտնում է միայն սիրո և ծառայության մեջ։ Երբ իշխանությունն օգտագործվում է ոչ թե իշխելու, այլ մարդու ազատությունն ու արժանապատվությունը պաշտպանելու համար, այն դառնում է ոչ թե տիրապետության, այլ խաղաղության գործիք։
Այդտեղ էլ է ծնվում հավատքի իսկական ուժը՝ ազատության և պատասխանատվության միասնության մեջ։
************
Նիդերլանդական օրագիրը տարբեր տարիներին զրուցել է Խաչիկ Հովհաննիսյանի հետ՝ անդրադառնալով թե՛ նրա գիտական աշխատանքի բովանդակությանը, թե՛ Հայ Եկեղեցու վերափոխման և նորացման թեմաներին։
📎 Նախորդ զրույցները՝
🔹 Լուվենի կաթոլիկ համալսարանի առաջին հայ դոկտորը իր և Հայ Եկեղեցու բարեփոխումների մասին
🔹 Աստծու շնորհը որպես մարդու փրկության առաքելություն
No comments:
Post a Comment