The Netherlands Diary/Նիդ.օրագիր

The Netherlands Diary/Նիդ.օրագիր
The Netherlands Diary

Friday, 20 June 2025

Հանրային երկխոսության դաշտում՝ հավատքի, պետության ու խոսքի պատասխանատվության խաչմերուկում

Մեր ընթերցողներն արձագանքել են  «Նիդերլանդական օրագրի» Հունիսի 9-ի  «Նիկոլ Փաշինյանի կաթողիկոսին ուղղված նոր հայտարարությունն ու դրա օրինական հիմքերը» (  և  հունիսի 14-ի Հրապարակումներին:  

ՀՐԱՊԱՐԱԿՄԱՆ ՆՊԱՏԱԿՆ ԷՐ ԲԱՑԱՏՐԵԼ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ԵՎ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԱԿԸ

Նաիրա Գասպարյան

ԵՊՀ-ի դասախոս, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ

Ես մեծ հետաքրքրությամբ կարդացի Տ․ Մովսիսյանի արձագանքը իրավիճակին, որը փաստում է , որ նա շատ հայրենասեր կին է և մեծ պատասխանատվությամբ է մոտենում իր ստանձնած գործին՝ Սփյուռքում հայապահպանության խնդրին։ Գաղտնիք չէ, որ Հայ եկեղեցին նմանապես բոլոր ժամանակներում իր շուրջ է համախմբել հայությանը, կազմակերպել հայ մանուկների կրթությունն ու հայեցի դաստիարակությունը, նպաստել հայկական արժեքների, հոգեբանության, ինքնության պահպանմանը։ Սակայն քննարկվող հարցին Նիդերլանդական օրագրի մոտեցումը բոլորովին չի հակասում Տ․ Մովսիսյանի տեսակետին։ Ավելին, ՆիդՕրագիրը իր գոյության ողջ ընթացքում կատարել է իր առջև դրված խնդիրները՝ նպաստելով հայությանը իրազեկելու սոցիալ-մշակութային կյանքին, նաև մշտապես անդրադարձ է կատարում հայոց հերոսական կյանքի ու հայոց արժանի զավակներին վերաբերող նյութերի լուսաբանմանը։ Տ․ Մովսիսյանը չի կարող ակնկալել, որ ՆիդՕրագիրը իրավիճակի ներկայացումից, դեպքերի , փաստերի քննությունից ու վերլուծություններից զատ պիտի կատարի քաղաքական վերլուծություններ, գլոբալ իրականությանն առնչվող կողմնակալ մեկնաբանություններ։ Ամեն մեդիա հարթակ ունի իր խնդիրները։ Գնահատելով Տ․ Մովսիսյանի հայրենասիրական և ազգապահպան մղումները, այնուամենայնիվ, կցանկանայի նկատել, որ ՆիդՕրագրի վերլուծականներում բացի իրական փաստերի նկատմամբ մտահոգ մեկնաբանումից, քանի որ օրագիրը ողջ հայության համար է և չունի կամ կառավարությանը, կամ եկեղեցուն, կամ այս ու այն կուսակցությանը ծառայելու միտում, համազգային ու անվտանգային խնդիրների միակողմանի մեկնաբանման խնդիր չի դրել իր առջև։ Խմբագրության կողմից նյութի տարբեր հատվածներում շատ մանրամասն տրված են Ձեր հարցերի պատասխանները։ «Հրապարակման նպատակն էր ոչ թե հարվածել եկեղեցուն, այլ բացատրել իրավական և սահմանադրական այն շրջանակը, որի ներսում կարող է զարգանալ նման իրադարձությունը։ Մենք փորձել ենք հարցին մոտենալ հավասարակշռված՝ ներկայացնելով ինչպես պետության, այնպես էլ եկեղեցու իրավասությունները»։ Համոզված եմ, որ եթե մեկ անգամ էլ կարդաք տեքստը այս անգամ սթափ ու առանց հուզվելու, անպայման կնկատեք, թե որքան հավասարակշռված են մեկնաբանությունները։ Այնուամենայնիվ, կարտահայտեմ իմ տեսակետը ՆիդՕրագրի հանգամանալից և անկողմնակալ վերլուծականների վերաբերյալ՝ հայության և հոլանդահայության խնդիրներին իրազեկելը, այդ խնդիրների հանգամանալից ներկայացումն ու մեկնաբանումը միշտ արվել են առանց ավելորդությունների, առանց ոտնահարելու հայության որևէ շերտի շահերն ու իրավունքները, որն էլ թույլ է տվել ինձ 2012 թվից համագործակցելու ՆիդՕրագրի հետ և լինելու այս լրատվամիջոցի իրական երկրպագուն, որի համար շնորհակալ եմ խմբագրությանն ու խմբագրին։ Տ․ Մովսիսյան, , շնորհակալ եմ նաև Ձեզ, որ Ձեր աշակերտները ունեն Ձեր նման հայրենասեր ուսուցիչ, ում համար հայ եկեղեցին իրական արժեք է, ինքնության ցուցիչ։ Բայց հայ ու մարդ լինելուց բացի մեզանից յուրաքանչյուրը այս երկրագնդի վրա կատարում է որոշակի առաքելություն, իսկ ՆիդՕրագիրը Հայաստանն ու Սփյուռքը կապող կարևորագույն օղակներից է եղել , համենայն դեպս այն ամբողջ ժամանակահատվածում, որ եղել եմ Օրագրի ընթերցողը։


ՊԵՏՔ ՉԷ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԽԱՌՆԵԼ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԱՌԱՋՆՈՐԴԻ ՀԵՏ

Շուշան Ղազարյան

Հրապարակախոս, լրագրող

Տիկին Մովսիսյանը կարծես եկեղեցին խառնել է եկեղեցու առաջնորդի հետ, մինչդեռ եկեղեցին դարերի պատմություն ունի, եկեղեցու Առաջնորդը՝ մի կյանքի տեւողություն: Մենք մեր եկեղեցու պատմության մեջ ունեցել ենք թե ազգի նվիրյալ Առաջնորդներ, եւ թե հային ու հայկական պետությունը կործանած, թագավոր սպանած, հայոց տան դռները թշնամու դեմ բացած կաթողիկոսներ, որոնց անիծել է պատմությունն ու ժողովուրդը: Գուցե այդ կաթողիկոսներն էլ իրենց սեւ գործը սկսել են կուսակրոնության ուխտը խախտելուց, կրոնական դպրոցներում երեխաներ պղծելուց...Հիշեք Կալկաթայի ու Երուսաղեմի կրոնական դպրոցների աղմկալից պատմությունները: Մենք սիրում ենք փաստերը սվաղել՝ իբր ոչինչ չի եղել, բայց եղել է, չէ՞: Կաթոլիկ համայնքների դպրոցներում...չեմ ասում, թե ինչ անասնական ու անբնայան բռնաբարության դեպքեր են քննվել ու քանի կրոնավորներ են դատվել: Նրանք էլ են Աստծո առաջ երդում տվել, չէ՞: Բայց դա ժողովրդին չի հեռացրել եկեղեցուց, հակառակը, արդարությունը, ապաշխարանքն ու ճգնավորությունը, ավելի է սերտացրել եկեղեցու ու իր հոտի կապը: Ասածս կցուցանե, որ անձին մի նույնացրեք եկեղեցու հետ, մեր հավատն առ Աստված չի պակասում իրականությունը բարձրաձայնելուց, հակառակը՝ բարոյականության հաղթանակը Աստծո հանդեպ մեր սիրո ու խոնարհության հաղթանակն է: Եթե խնդիր կա, ուխտ է խախտել Առաջնորդը, պիտի պատասխան տա նախ իր Աստծո, իր խոստումի ու իր բարոյական կերպարի առաջ, որն օրինակ պիտի լինի մեզ համար: Պաշտոնյան օրենք է խախտում, պատասխան է տալիս դատարանում, կաթողիկոսը Աստծուն տված ուխտն է խախտում, պատասխան պիտի տա իր խղճին, ժողովրդին ու Աստծուն:

Բարոյական օրենքը խախտելը ավելի ծանր հանցանք է:

Քանի որ եթե չկա բարոյականություն, չկա եւ մեղք, ուրեմն ամեն ինչ թույլատրելի է, կարելի է եւ չկատարել երկրի սահմանադրությունն ու օրենքները:

Իսկ Կաթողիկոսը մեր խղճի, սիրո ու բարոյականության, ներումի, ապաշխարանքի բարձրագույն սանդղակն է: Եթե ինքը խաբի, շնանա, մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսին դեմ գնա, ուրեմն նա հասարակ շնացող է, գող եւ արծաթասեր: Հոտը պիտի իմանա՞ ում ետեւից է գնում: Չէ որ Կաթողիկոսը մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսն է երկրի վրա: Մենք նրան ենք երկրպագություն տալիս գետնի վրա՝ սպասելով Տիրոջ գալստյանը։ Երջանկահիշատակ Վազգեն Վեհափառը երբ երեւում էր հեռուստատեսության էկրանին, հայրս ոտքի էր կանգնում, հանում էր գլխարկը ու խաչակնքվում: Մեր Վեհափառը մեր Տիրոջը հավասար էր մեզ համար:

Օրենքի վնասը հնարավոր է վերադարձնել:

Հոգեւոր, բարոյայան վնասը՝ երբեք:

Առաջնորդն է պատիվն ու սրբությունը հոտի, ուրեմն պիտի բացատրություն տա:

Հ.Գ.- Ուզում եմ նաեւ շատ հարգելի մանկավարժ տիկին Մովսիսյանին ասել շնորհակալություն՝ իր վեհ գործի, երեխաներին տառաճանաչ դարձնելու համար սփյուռքում, դա շատ կարեւոր աշխատանք է, որ Պրահայի շաբաթօրյա դպրոցում հայ գրին նվիրված ուսուցիչներն արդեն երեսուն տարի անում են ԱՆՎՃԱՐ, առանց վարձատրության, առանց եկեղեցու օգնության։

Խոնարհումս բոլորիդ։

Բայց հիշեցնեմ, որ Հայաստանի իշխանությանը քննադատելու, իմացած ու չիմացած գանցանքները նրան վերագրելու իրավունքը ունի ՄԻԱՅՆ Հայաստանի այն քաղաքացին, ով ապրում է Հայաստանում, աշխատում եւ մուծում է հարկեր եւ զավակներին ուղարկում է զինվորական ծառայության՝ մեր երկրի սահմանները պաշտպանելու:

Հայաստանի ընտրողներն են իրենց ընտրության ու երկրի անվտանգության տերը:

Եկեք, ապրեք Հայաստանում, եթե այդքան անհանգիստ եք, թե չէ մնացյալն ամեն բան զգացական է ու հորինվածք՝ գրքային հայրենասիրության չափ պարզունակ ու հասկանալի:

Հարգանքներս «Նիդերլանդական օրագիր» պարբերականին, որ բացել է այս բանավեճը՝ պարզելու ընթերցող քրիստոնյաների մտահոգությունները:


ՆԻԴ.ՕՐԱԳԻՐԸ ՀԻՄՆՎԵԼ Է ՓԱՍՏԵՐԻ ԵՎ ՏՐԱՄԱԲԱՆԱԿԱՆ ՇՂԹԱՆԵՐԻ ՎՐԱ, ՓՈՐՁԵԼ Է ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼ ԿՈՂՄԵՐԻ ՏԵՍԱԿԵՏՆԵՐԸ, ԻՍԿ ՔՆՆԱԴԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԲԱԺԱԿԱՃԱՌԻ ՄԱԿԱՐԴԱԿՈՎ ՊՂՊՋԱԿՆԵՐ ԵՆ

Մաթո Հախվերդյան

Նիդերլանդների հայկական կազմակերպությունների ֆեդերացիայի նախագահ

Վերջին օրերին Հայ Առաքելական Եկեղեցու և Հայաստանի քաղաքական ղեկավարության միջև խորացող լարվածության, ինչպես նաև այդ թեմայի շուրջ «Նիդերլանդական Օրագրի» հրապարակումների վերաբերյալ հնչած արձագանքների ֆոնին անհրաժեշտ եմ համարում հանդես գալ իմ դիտարկումներով։

Նախ ցանկանում եմ շեշտել, որ իմ երկարամյա փորձից ելնելով կարող եմ վստահությամբ ասել՝ «Նիդերլանդական Օրագիրը» մշտապես եղել է մի քանի կարևորագույն սկզբունքների կրող՝ անաչառություն, հավասարակշռվածություն և բարեխղճություն։ Այն բացառիկ լրատվամիջոցներից է, որը հետևողականորեն անդրադարձել է թե՛ Նիդերլանդահայ համայնքի ներքին կյանքի, և թե՛ Հայաստանյան ու սփյուռքյան նշանակալի զարգացումների։ Թերթի նյութերը կառուցված են ըստ ստուգված աղբյուրների, հիմնավորված են փաստերով, և երբեք չեն հետապնդել միակողմանի կամ մանիպուլյատիվ նպատակներ։

Հայ Առաքելական Եկեղեցու և Հայաստանի իշխանությունների միջև առկա հակասությունը բարդ և բազմաշերտ խնդիր է, որի վերլուծությունը պահանջում է ոչ միայն խորքային գիտակցում, այլև վստահելի տեղեկատվության առկայություն։ Մինչ այս պահը հասանելի են միայն հրապարակային հայտարարություններ, ելույթներ և մեկնաբանություններ, որոնք, որքան էլ կարևոր լինեն, բավարար հիմք չեն տալիս ամբողջական ու սպառիչ գնահատական տալու այս ճգնաժամի շարժառիթներին ու նպատակներին։

Այդուհանդերձ, «Նիդերլանդական Օրագիրը» արել է այն, ինչ կոչված է անել յուրաքանչյուր պատասխանատու լրատվամիջոց։ Այն ներկայացրել է իր վերլուծությունը՝ հիմնվելով փաստերի և տրամաբանական շղթաների վրա, փորձել է լսել տարբեր կողմերի տեսակետները, պատասխանել ընթերցողների հարցադրումներին՝ առանց զգացմունքայնության և անհարկի մեղադրանքների։ Սա կարեւոր է հատկապես մի ժամանակահատվածում, երբ հասարակությունը, ներառյալ Սփյուռքը, գտնվում է զգայուն վիճակում։

Ցավալի է, որ հնչել են նաև անհիմն մեղադրանքներ թերթի հասցեին՝ իբր այն պառակտում է հոլանդահայ համայնքը։ Այս տեսակետները ոչ միայն չեն համապատասխանում իրականությանը, այլև անտեսում են լրատվամիջոցի դերը հանրային կյանքի մեջ։ «Նիդերլանդական Օրագիրը» ոչ թե պառակտում է, այլ տեղեկատվական հարթակ է ստեղծում՝ կարծիքների, տեսակետների, և հաճախ՝ հակասությունների բաց ու քաղաքակիրթ քննարկման համար։ Իսկ համախմբման և կազմակերպչական աշխատանքի հարցերը պատկանում են համայնքային ու հասարակական կառույցների դաշտին, և ոչ՝ լրատվամիջոցների։

Հենց այս իմաստով պետք է գնահատել թերթի ներկայությունը և դրա գործունեությունը։ Այն մեր կողքին է՝ ոչ թե բառացի, այլ բովանդակային իմաստով։ Իր հրապարակումներով, անաչառ վերլուծություններով ու մտահոգ հայացքով՝ թերթը նպաստում է համայնքի ինքնագիտակցության բարձրացմանը, աջակցում է մեզ՝ մտովի և գործնականորեն վերարժևորելու մեր կոլեկտիվ ինքնությունն ու արժեքները։

Վերջում ցանկանում եմ կոչ անել՝ պահպանել հարգանք միմյանց հակադիր կարծիքների նկատմամբ, խուսափել հասարակական երկխոսությունը նսեմացնող ձևակերպումներից և միասին կառուցել այն բարոյական ու մտավոր դաշտը, որտեղ հնարավոր է լուծել անգամ ամենաբարդ խնդիրները։ Այդ ճանապարհին տեղեկատվության աղբյուրները, ինչպիսին է «Նիդերլանդական Օրագիրը», պարտադիր օղակ են, որոնց պետք է վերաբերվել վստահությամբ, ոչ թե անվստահությամբ։ Միայն այդ կերպ կարող ենք ունենալ ուժեղ, առողջ և ինքնագիտակից համայնք՝ արժանի մեր ազգային ժառանգությանը։

----------

Հանրային երկխոսության դաշտում՝ հավատքի, պետության ու խոսքի պատասխանատվության խաչմերուկում

Հայ Առաքելական Եկեղեցու և Հայաստանի պետական իշխանությունների միջև վերջին շրջանի լարվածությունը, ինչպես նաև դրան հաջորդած քննարկումները՝ մասնավորապես «Նիդերլանդական Օրագիր» պարբերականի վերլուծական հրապարակումների շուրջ, ցույց են տալիս, թե որքան սուր և զգայուն է հասարակական ընկալման ու վերաբերմունքի դաշտը մեր ազգային ինստիտուտների, արժեքների և ինքնության հիմնասյուների վերաբերյալ։

Հունիսի 9-ի և 14-ի հրապարակումներում «Նիդերլանդական Օրագիրը» փորձել է իրավական և սահմանադրական դիտակետից ներկայացնել իրավիճակի էությունը՝ միաժամանակ հստակ սահմանելով իր նպատակը․ բացատրել գործընթացի իրավաբանական կողմերը, ոչ թե կողմնակալ մեկնաբանություններով աղավաղել ընդհանուր պատկերը։ Այդ մոտեցումն է հենց արժանացել տարբեր խմբերի ընթերցողների արձագանքին։ Յուրաքանչյուրը՝ իր փորձառությամբ ու հայեցակետով, անդրադարձել է խնդրին՝ հանրային քննարկումն առավել ամբողջական դարձնելու մտահոգությամբ։

ԵՊՀ դոցենտ Նաիրա Գասպարյանը շեշտում է, որ ինչպես Տիկին Մովսիսյանը, այնպես էլ «ՆիդՕրագիրը», իրենց գործունեությամբ նպաստում են հայապահպանությանն ու ազգային ինքնության պահպանմանը։ Վերլուծական հրապարակման նպատակը, ըստ Գասպարյանի, ոչ թե քաղաքական դիրքորոշում արտահայտելն է, այլ հանրային իրազեկում ապահովելը՝ իրավական դաշտում։ Նա ընդգծում է, որ լրատվամիջոցի հավասարակշռված լեզուն ու փաստերի վրա հիմնված ներկայացումը չեն հակասում եկեղեցուն հավատով կապված մարդու վերաբերմունքին, քանի որ նպատակ չունեն ո՛չ հարվածելու որևէ կողմի, ո՛չ էլ խեղաթյուրելու իրականությունը։ Ընդհակառակը՝ նման մոտեցումները միայն հարստացնում են հանրային բանավեճը։

Հրապարակախոս Շուշան Ղազարյանը, իր հերթին, հիշեցնում է եկեղեցու և եկեղեցու առաջնորդի տարբերությունը՝ մատնանշելով, որ եկեղեցին ինստիտուցիոնալ մի կառույց է՝ անցնող դարերի խորքից եկող, մինչդեռ առաջնորդը ժամանակային է և պատասխանատու՝ թե՛ բարոյապես, թե՛ հասարակական արժեքների համակարգում։ Ղազարյանը քաջ գիտակցում է հավատքի դերը, սակայն խոսում է առաջնորդի վարքի՝ բարոյական չափանիշների համապատասխանության անհրաժեշտության մասին։ Նրա դիտարկումն ընդգծում է այն հիմնարար ճշմարտությունը, որ եկեղեցու հանդեպ հավատը չի կարող կուրորեն արդարացնել անձնական ձախողումները՝ հատկապես եթե խոսքը վերաբերում է առաջնորդների վարքուբարքին։ Նա հիշեցնում է նաև խոսքի և վերաբերմունքի պատասխանատվության մասին՝ միևնույն ժամանակ շեշտադրելով, որ իշխանությունների քննադատությունը ավելի իմաստ ունի այն անձանց համար, ովքեր ուղղակիորեն ապրում են Հայաստանում և իրենց գործունեությամբ մասնակցում երկրի զարգացմանը։

Նիդերլանդների հայկական կազմակերպությունների ֆեդերացիայի նախագահ Մաթո Հախվերդյանը, ամփոփելով հրապարակված կարծիքների դաշտը, ընդգծում է «Նիդերլանդական Օրագրի» հաստատուն սկզբունքները՝ անաչառություն, հավասարակշռվածություն և փաստերի վրա հիմնված աշխատանք։ Նա շեշտում է, որ պարբերականի նպատակը երբեք չի եղել պառակտում սերմանել համայնքի ներսում, այլ ընդհակառակը՝ ստեղծել ազատ խոսքի, փոխըմբռնման և ազգային ինքնագիտակցության խթանման հարթակ։ Թերթը, իր գնահատմամբ, կատարել է իր առաքելությունը՝ ապահովելով տեղեկացված, հավասարակշռված ու պատասխանատու հանրային քննարկում։ Հախվերդյանը նշում է նաև, որ որևէ լրատվամիջոցի ուղղված քննադատությունը պետք է դիտարկել առարկայական տիրույթում՝ զերծ մնալով անձնավորված մեղադրանքներից, քանի որ հանրային դաշտում մտածողությունը չի զարգանում լուռ լճացման, այլ բազմակարծության շնորհիվ։

Երեք տեսակետների միասնությունն ընդգծում է կարևոր մի հանգամանք․ անկախ քաղաքական համոզմունքներից կամ կրոնական դիրքորոշումներից՝ հանրային առողջ երկխոսությունը հնարավոր է միայն այն ժամանակ, երբ կողմերն ընդունում են միմյանց ազնիվ մտադրությունն ու դրսևորում հարգանք միմյանց դիրքորոշման հանդեպ։ Միայն այդ ճանապարհով կարող ենք կառուցել հասարակություն, որն ի զորու է հաղթահարել ոչ միայն արտաքին, այլև ներքին ճգնաժամերը՝ պահպանելով միասնությունը, խոհեմությունն ու հոգևոր առողջությունը։

Այս քննարկումը՝ բաց ու անկեղծ, միաժամանակ արժանապատիվ ու պատասխանատու, վկայում է «Նիդերլանդական Օրագրի» կարևոր դերի մասին հայաստանյան և սփյուռքյան հաղորդակցության, կարծիքների փոխանակման ու ազգային իրազեկման դաշտում։



ՄԻ ՏԵՍԱԵՐԻԶԻ ԲԱՑԱՌԻԿ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ




Գրելու ազդակը եղել է 14-ամյա Վիկտոր Համբարձումյանի այցը բանաստեղծին 1922 թ. հունիսին: Զրույցի ժամանակ ապագա խոշորագույն գիտնականը Թումանյանին տեղեկություններ է հաղորդել Սիրիուսի մասին: Ն. Թումանյանը ևս հիշում է, որ գրվել է 1922 թ. ամռանը. «Աստղերով էր հետաքրքրվում և այդ օրերին էլ գրեց «Սիրիուսի հրաժեշտը»:
Սիրիո՛ւս, երկնից ահեղ անցվոր,
Ո՞ւրկից եկել,
Ո՞ւր ես թեքել,
Ո՞ւր ես ճեպում էդքան հըզոր,
Անճառ թափով,
Անծեր ճամփով,
Դարե՜ր, դարե՜ր հազարավոր։
Սիրիո՛ւս, երկնից շըքեղ գոհար,
Որ խաղում ես,
Փաղփաղում ես
Ճերմակ ու բիլ լուսով քո վառ
Ու զարդարում,
Ջըվարթ վառում
Մեր գիշերվան ճակատը մառ –
1922 թ. հունիս
Այս պատմությունը վկայում է 14-ամյա Վիկտոր Համբարձումյանի և Հովհաննես Թումանյանի առանձնահատուկ հանդիպման մասին՝ որն էլ դառնում է ներշնչման աղբյուր բանաստեղծի «Սիրիուսի հրաժեշտը» բանաստեղծության համար։
Վիկտորը՝ ապագա նշանավոր աստղագետը Թումանյանին պատմում է Սիրիուսի՝ ամենապայծառ աստղի մասին, այլ խոսքով տեղի է ունենում Գիտության և արվեստի հանդիպումը:
Այս պատմությունն աննախադեպ կերպով միավորում է գիտական հետաքրքրությունը և գեղարվեստական երևակայությունը։ Երիտասարդ գիտնականի ոգևորությունն ու գիտելիքը դառնում են արվեստի շարժիչ ուժ՝ հուշելով Թումանյանին գրել տիեզերական լույսի, խորհրդավոր ընթացքի ու անհասանելի հեռուների մասին։ Սա հազվադեպ և ներշնչող օրինակ է՝ թե ինչպես կարող է երիտասարդի սերմանած գիտական միտքը ծլել բանաստեղծի սրտում՝ ստեղծելով անմոռանալի այս գործը։
Թումանյանի այս բանաստեղծությունը ոչ միայն նկարագրում է Սիրիուսը որպես երկնային մարմին, այլև ներկայացնում է այն որպես խորհրդանիշ՝ անցողիկի, հզորի, հեռավորի ու լուսավորի։ Լիրիկական հերոսը դիտում է տիեզերքը ու մտովի հետևում այդ հսկա աստղի ճամփին՝ միաժամանակ արտահայտելով հիացմունք և կարոտ։
Հետագայում Վիկտոր Համբարձումյանը կդառնա աշխարհի ամենահայտնի աստղագետներից մեկը ու կհիշի այս պատմությունը։ Բայց այս փոքրիկ դրվագը ցույց է տալիս, որ դեռ պատանեկության տարիներին նա ուներ այնպիսի հետաքրքրություն, խորություն և հմայք, որ նույնիսկ Թումանյանի պես մեծ բանաստեղծը չէր կարող անտարբեր մնալ։
Սա մի բացառիկ պատմություն է, որտեղ մեկ ակնթարթ՝ պատանու և մեծերի հանդիպումը, դառնում է երկխոսություն գիտության ու պոեզիայի միջև։ «Սիրիուսի հրաժեշտը» ոչ միայն հիասքանչ բանաստեղծություն է, այլև մի դուռ, որը բացվում է դեպի հայ մտքի խորությունը՝ ու նրա կապը տիեզերքի հետ։

Wednesday, 18 June 2025

Տասնօրյա միջոցառումներ Նիդերլանդներում` նվիրված հայազգի Սուրբ Սերվատիուսին

15.06.25/Նիդ.օրագիր
Ի ուրախություն Մաստրիխտ քաղաքի ուխտավորների, հյուրերի և տարբեր ազգությունների հավատացյալների, 2025 թվականի հունիսի 12-ից 22-ը անց է կացվում հոլանդական ավանդական խոր արմատներով կրոնական տոն՝ ի պատիվ հայազգի հոգևորական Սուրբ Սերվատիուսի, որը թվով 56-րդ անգամն է ու կոչվում է «Heiligdomsvaart Maastricht»։ Այս տասօրյա սրբավայրային ուխտագնացությունը, որն այս ծավալով անցկացվում է յոթ տարին մեկ, համախմբել է տեղական և միջազգային ուխտավորների՝ միավորելով նրանց պատարագների, մասունքների ցուցադրությունների, մշակութային միջոցառումների շուրջ հոգևոր հարատև վերազարթոնքի սերը։
Տոնակատարության պաշտոնական բացումը տեղի ունեցավ հինգշաբթի երեկոյան, հունիսի 12-ին՝ Մաստրիխտի պարիսպներից եկած ուխտավորների աստղային երթով։ Քայլերթը սկսվեց քաղաքի տարբեր ծխական համայնքներից, որտեղ ուխտավորները, կրելով իրենց սրբազան պատկերներն ու մասունքները, քայլեցին դեպի Վրիժհոֆ՝ երաժշտախմբերի առաջնորդությամբ։ Այնտեղից երկար ու հուզիչ երթով բոլորը շարժվեցին դեպի Սուրբ Սերվասի բազիլիկ՝ մասնակցելու բացման պատարագին։ Բացման արարողությունը կատարվեց Սուրբ Սերվասի աղբյուրի ջրով օրհնությամբ՝ մատուցված Ռոերմոնդի եպիսկոպոս Մոնսենյոր Ռոն վան դեն Հութի կողմից։ Նույն երեկոյան ներկայացվեց նաև Մաստրիխտի քաղաքային գարեջրատան կողմից հատուկ եփված նոր խմիչք, հիշեցնելով ուխտագնացության ընթացքում՝ հավատքի և սիրո 750 տարվա համադաշնությունը։
Տասօրյա շրջափուլը հագեցած է լինելու կրոնական և մշակութային բազմազանությամբ։ Ամեն օր մատուցվելու են սուրբ պատարագներ՝ տարբեր լեզուներով, Սուրբ Սերվասի բազիլիկում կազմակերպվելու են մասունքների ցուցադրություններ , այցելություններ են լինելու մշակութային կենտրոններում ու ցուցահանդեսներում։ Այսօր` Հունիսի 14-ին, շաբաթ օրը, հայ առաքելական համայնքի նախաձեռնությամբ տեղի ունեցավ հանդիսավոր Սուրբ Պատարագ՝ հենց Սուրբ Սերվասի բազիլիկում։ Պատարագիչներ էին Տեր Սերովբե քահանա Ալանջյանը, Բրյուսելի Սուրբ Մարիա Մագդաղենացի և Մաստրիխտի Սուրբ Կարապետ եկեղեցու սարկավագները։ Եկեղեցական երգչախմբերին միացան հայ համայնքի տաղանդավոր սոպրանոները՝ Տաթևիկ Աշուրյանը և Մելինե Կուրին, որոնց կատարումները ստեղծեցին հոգևոր բարձր մթնոլորտ։ Պատարագի ավարտից հետո բազիլիկի տաղավարում տեղի ունեցավ ջերմ ընդունելություն բոլոր ուխտավորների համար, բացի հոլանդական ավանդական գարեջրից հյուրընկալվողները հնարավորություն ունեցան համտեսել հայկական ավանդական գաթան, որը պարտաստվել էր Մաստրիխտի հայ համայնքի կամավորների կողմից։
Հայկական ներկայությունն ու մասնակցությունն այս տարի առանձնահատուկ ընդգծված է, ինչը հնարավոր դարձավ Սուրբ Կարապետ եկեղեցու հավատավոր գործակցությամբ և Ատենապետ Լևոն Սարգիսի հետևողական կազմակերպական ջանքերով։ Հայ համայնքի ներգրավվածությունը խորացրեց միջազգային քրիստոնեական եղբայրության և մշակութային բազմազանության զգացողությունը՝ արժանի տեղ հատկացնելով հայ ավանդույթներին և հոգևոր մշակույթին։
Հունիսի 15-ին՝ կիրակի առավոտյան, Սուրբ Սերվասի բազիլիկում մատուցվեց գլխավոր պոնտիֆիկալ պատարագը՝ եպիսկոպոս Ռոն վան դեն Հութի հանդիսապետությամբ։ Պատարագի ժամանակ, հյուրերի և բազմաթիվ ուխտավորների ներկայությամբ, Մաստրիխտի դեկան John Dautzenberg-ը ի թիվս այլ հյուրերի ջերմ ողջունեց Վատիկանում Հայ Առաքելական Եկեղեցու մշտական ներկայացուցիչ Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանին։ Այս հարգանքի արտահայտությունը կարևոր մի պատգամ էր՝ հոգևոր ուխտի միասնականության, միջեկեղեցական երկխոսության և փոխադարձ հարգանքի։
Նույն օրը՝ 14.00-17.00 ընկած ժամանակահատվածում, քաղաքի միջոցով անցավ «Առաջին մեծ ուխտավորների երթը»՝ մասունքների հանդիսավոր ցուցադրությամբ, ուղեկցվող RTV Maastricht-ի և L1-ի ուղիղ հեռարձակմամբ։ Ժամը 20:30-ին Քուփելքերխում սկսվեց «De Keizer van Maastricht» թատերական ներկայացումը՝ Մաստրիխտի Թոնելգրուփի մասնակցությամբ, Լիմբուրգի երիտասարդական սիմֆոնիկ նվագախմբի և մենակատարների մասնակցությամբ, Համույթը գլխավորում էր հոլանդացի ճանաչված արտիստ Ֆրանկ Լամերսը։
Տոնակատարությունները շարունակվելու են մինչև հունիսի 22-ը՝ ներառելով նոր ուխտավորների երթեր, ցուցադրություններ, համերգներ և միջեկեղեցական միջամշակութային փոխանակումներ։ Սուրբ Սերվատիուսի անունով իրականացվող Heiligdomsvaart-ը 2025-ին ոչ միայն հարգանքի տուրք էր վաղ քրիստոնեական հայազգի սրբի հիշատակին, այլև վառ ապացույց հավատքի և համերաշխության, որին մասնակցում են հավատացյալներ ողջ աշխարհից։
Աշոտ Կնյազյան
«Նիդերլանդական օրագրի» խմբագիր
Լուսանկարները` Heiligdomsvaart Maastricht էջից


























Նայմեխենի ՎԱՆ դպրոցը` 25 տարեկան

 

Անցան տարիներ… Բայց հիշողությունը մնաց լուսավոր ու ջերմ՝ ինչպես հայացքը մարդու, որ մի ժամանակ գրկեց օտարության մուտքը՝ իր մեջ պահելով հայրենիքի շունչը։ Այդպես էլ Նայմեխենում, Աբրահամյանների ընտանիքի համառ ջանքերով ծնվեց մի միություն՝ մի նոր օջախ, սրտում հայրենիքը, որը կոչվեց «Միացյալ Հայերը Հոլանդիայում»։ Այդ միությունից էլ ծնունդ առավ ՎԱՆ մեկօրյա դպրոցը՝ մի փոքրիկ հայկական կղզյակ օտար ծովում, որտեղ հայերեն խոսքն ու հոգին իրենց հաստատուն տեղն ունեցան։

Այսօր՝ քառորդ դար անց, դպրոցն արդեն 25 տարեկան է։ Անցած ժամանակը մի ակնթարթ էր, բայց իր հետ բերեց տասնյակ սերունդներ, որոնք մտքով, սրտով ու լեզվով շարունակեցին ապրել ու արարել հայերեն։ Հայապահպանության այս օջախը դարձավ համայնքի հենասյունը՝ կրթություն ու հավաքական ուժ պարգևելով հոլանդահայությանը։ Իսկ այս ամենի հիմքում կանգնած են մարդիկ, ովքեր հավատացին, սիրեցին ու ծառայեցին գաղափարին։

Հոբելյանական այս տարին հուշի, երախտագիտության ու շարունակականության տարիք էր։ Հունիսի 15-ին տեղի ունեցած ցերեկույթը՝ համեստությամբ լի, բայց խորը բովանդակությամբ, դարձավ ոչ միայն տոն, այլև հայեցի դաստիարակության շղթայի մի կարևոր օղակ։ Այս օրը ապրեց հուզիչ հիշողություններով՝ Գայանե Աբրահամյանի կողմից իրենց ընտանիքի անցած ուղու մասին պատմությամբ, հարգանքի տուրքով՝ երջանկահիշատակ Արա Աբրահամյանին, որի անհատական մասնակցությունը և նվիրումը համայնքի կայացման գործին մնում է անջնջելի։

Աստղիկ Հայրապետյանի՝ սիրով ու երախտագիտությամբ լի խոսքը հնչեց իբրև սրտի նվիրական պատարագ՝ ուղղված դպրոցին, ուսուցիչներին և բոլոր նրանց, ովքեր տարիներ շարունակ ջերմությամբ ու հավատով ամրացնում են հայապահպանության շենքը։

«Ծնունդդ շնորհավո'ր, դպրոց»… այդ խոսքերի հետ հնչեցին շնորհակալություն ու հիացում՝ Գայանե Աբրահամյանի, տիկին Սվետայի, ողջ ուսուցչական անձնակազմի ու միության հիմնադիրների հասցեին։ Հայ մայրիկի այս խոսքն էր՝ միաժամանակ օրհնանք ու պատգամ, որ ուսուցչի ձեռքն է ձևավորում հայի հոգին, և նրա առաքելությամբ է հայը հայ մնում, թեկուզ օտար երկրում։

Ցերեկույթը նաև եղավ անակնկալներով լի։ Տիկին Սվետա Աբրահամյանին անակնկալ մատուցեց իր թոռնուհին՝ Մանեն, որը կրկին համախմբեց տարիների զգացողությունները՝ ներկայացնելով այն նույն հայկական պարը, որը տարիներ առաջ՝ հինգ տարեկանում, առաջին անգամ էր պարել նույն երգի հնչյունների ներքո։

Շնորհավորանքներ հնչեցին նաև Հայաստանից։ Գևորգ Չիչյանը իր ուղերձում ընդգծեց տիկին Սվետայի և ողջ աշխատակազմի հոգատար առաքելությունը՝ հայրենիքից հեռու ազգային ինքնությունը պահպանելու գործում՝ մաղթելով անսպառ ուժ ու եռանդ՝ շարունակելու այդ աստվածահաճո ճանապարհը։

Այս օրը հիշեցրեց, որ հայրենիքը երբեք հեռու չէ, եթե այն ապրում է լեզվի մեջ, մանկան երգի մեջ, ուսուցչի լուռ նվիրումի մեջ։ ՎԱՆ դպրոցը 25 տարով ապացուցեց՝ հնարավոր է խոնարհությամբ, անդադար աշխատանքով ու սիրով կերտել մի հայրենիք՝ միլյակներ հեռու, բայց սրտի ամենամոտ հատվածում։

Այս 25 տարին դարձան պատահականությունների շղթա չէին։ Դրանք ընտրության, նվիրումի և երազանքի արդյունք էին։ Իսկ երբ կան երազողներ, ստեղծողները, պահողները՝ հույսը երբեք չի մարում։

Աշոտ Կնյազյան
Նիդ.օրագիր



Ծնողներից մեկի շնորհակալական ու շնորհավորական գեղեցիկ ու հուզիչ խոսքը


« Ծնունդդ շնորհավո'ր, դպրոց

25 տարի առաջ էր,երբ հայի ճակատագրին թևանցուկ,մի ընտանիք ևս հայտնվեց Նիդերլանդներում։ Չհաշտվելով,սակայն, հայրենիքից բաժանման ցավին,ընտանիքի դուստրը` Գայանե Աբրահամյանն այլ երիտասարդների հետ մեկտեղ, ստեղծեց «Միացյալ Հայերը Հոլանդիայում», երիտասարդական կազմակերպությունը։
Այն դարձավ հայապահպանության օրրան, մի նոր ու փոքրիկ հայրենիք։ Էլ ի՞նչ հայրենիք,առանց հայկական կրթական օջախի`դպրոցի։
Միության մշակութային ծրագրերով, հիմնականում, զբաղվում էր Գայանեն, իսկ մայրը`տիկին Սվետա Աբրահամյանը,շատ կարճ ժամանակահատվածում, կազմավորեց ՎԱՆ մեկօրյա տարրական դպրոցը,որտեղ հնչեց հայ խոսքը, երգը,պարը, մեսրոպյան գրերի ուսուցումը,պատմությունը...
Դպրոցը դարձավ հայերի համար նաև հավաքատեղին։
25 տարին անցավ մեկ ակնթարթում,բայց իր ետևից թողեց խորն ու անջնջելի,երկար ու չկտրվող հետագիծ`սերունդներ,որոնք խոսում,մտածում,սիրում են հայերեն,ապրում ու արարում են հայերեն,գրում ու կարդում են հայերեն...
Սա էր այն ուղին, որ պիտի անցներ հայը, ուսուցիչը, մանկավարժը,որ իր սերն ու կյանքը պիտի հանձներ անցյալ ու գալիք սերունդների դատին։ Այո', սա ենք մենք,մեր պատմությունը կերտած է, բայց ոչ ծեփված։ Հայի պատգամները ուսերին կրող մարդու այս տեսակն է իսկական հայը։ Շնորհակալությո'ւն, ուսուցի'չ։


Մեկ հատիկ այս բառն եմ ասում,պոկված շուրթերից բոլորի անձայն։
Ձեր անցած ուղու մի մեծ շտեմարան, Ձեր պատգամի մեջ և կյանք,և կարոտ,
Առաքելությամբ`լույսի մի փարոս,
Դաստիարակելու անսահման մեծ ուժ։
Ստեղծագործելու երազներ ու հույս։
Այն հույսը,որով դուք հայ եք կերտում,
Այն լույսը,որով մեր ինքնությունն եք մեր մեջ հնչեցնում,
Եվ այն հավատը,որ պիտ արարենք,ապրելով հաղթենք,
Եվ այս փոթորկվող,ցնորք աշխարհում,
Մեր անելիքը դեռ պիտի ասենք.
ԵՎ այստեղ է,որ հենց Ձեզանով է հայը հայ դառնում,
Ուսուցիչ, որի առաքելությամբ Դուք օտարի մեջ մեզ հայ եք պահում։
Շնորհակալությո'ւն։
Արմենի,Արամի ու Անիի մայրիկ` Աստղիկ Հայրապետյան»։