Մեր ընթերցողներն արձագանքել են «Նիդերլանդական օրագրի» Հունիսի 9-ի «Նիկոլ Փաշինյանի կաթողիկոսին ուղղված նոր հայտարարությունն ու դրա օրինական հիմքերը» ( և հունիսի 14-ի Հրապարակումներին:
ՀՐԱՊԱՐԱԿՄԱՆ ՆՊԱՏԱԿՆ ԷՐ ԲԱՑԱՏՐԵԼ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ԵՎ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԱԿԸ
Նաիրա Գասպարյան
ԵՊՀ-ի դասախոս, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ
Ես մեծ հետաքրքրությամբ կարդացի Տ․ Մովսիսյանի արձագանքը իրավիճակին, որը փաստում է , որ նա շատ հայրենասեր կին է և մեծ պատասխանատվությամբ է մոտենում իր ստանձնած գործին՝ Սփյուռքում հայապահպանության խնդրին։ Գաղտնիք չէ, որ Հայ եկեղեցին նմանապես բոլոր ժամանակներում իր շուրջ է համախմբել հայությանը, կազմակերպել հայ մանուկների կրթությունն ու հայեցի դաստիարակությունը, նպաստել հայկական արժեքների, հոգեբանության, ինքնության պահպանմանը։ Սակայն քննարկվող հարցին Նիդերլանդական օրագրի մոտեցումը բոլորովին չի հակասում Տ․ Մովսիսյանի տեսակետին։ Ավելին, ՆիդՕրագիրը իր գոյության ողջ ընթացքում կատարել է իր առջև դրված խնդիրները՝ նպաստելով հայությանը իրազեկելու սոցիալ-մշակութային կյանքին, նաև մշտապես անդրադարձ է կատարում հայոց հերոսական կյանքի ու հայոց արժանի զավակներին վերաբերող նյութերի լուսաբանմանը։ Տ․ Մովսիսյանը չի կարող ակնկալել, որ ՆիդՕրագիրը իրավիճակի ներկայացումից, դեպքերի , փաստերի քննությունից ու վերլուծություններից զատ պիտի կատարի քաղաքական վերլուծություններ, գլոբալ իրականությանն առնչվող կողմնակալ մեկնաբանություններ։ Ամեն մեդիա հարթակ ունի իր խնդիրները։ Գնահատելով Տ․ Մովսիսյանի հայրենասիրական և ազգապահպան մղումները, այնուամենայնիվ, կցանկանայի նկատել, որ ՆիդՕրագրի վերլուծականներում բացի իրական փաստերի նկատմամբ մտահոգ մեկնաբանումից, քանի որ օրագիրը ողջ հայության համար է և չունի կամ կառավարությանը, կամ եկեղեցուն, կամ այս ու այն կուսակցությանը ծառայելու միտում, համազգային ու անվտանգային խնդիրների միակողմանի մեկնաբանման խնդիր չի դրել իր առջև։ Խմբագրության կողմից նյութի տարբեր հատվածներում շատ մանրամասն տրված են Ձեր հարցերի պատասխանները։ «Հրապարակման նպատակն էր ոչ թե հարվածել եկեղեցուն, այլ բացատրել իրավական և սահմանադրական այն շրջանակը, որի ներսում կարող է զարգանալ նման իրադարձությունը։ Մենք փորձել ենք հարցին մոտենալ հավասարակշռված՝ ներկայացնելով ինչպես պետության, այնպես էլ եկեղեցու իրավասությունները»։ Համոզված եմ, որ եթե մեկ անգամ էլ կարդաք տեքստը այս անգամ սթափ ու առանց հուզվելու, անպայման կնկատեք, թե որքան հավասարակշռված են մեկնաբանությունները։ Այնուամենայնիվ, կարտահայտեմ իմ տեսակետը ՆիդՕրագրի հանգամանալից և անկողմնակալ վերլուծականների վերաբերյալ՝ հայության և հոլանդահայության խնդիրներին իրազեկելը, այդ խնդիրների հանգամանալից ներկայացումն ու մեկնաբանումը միշտ արվել են առանց ավելորդությունների, առանց ոտնահարելու հայության որևէ շերտի շահերն ու իրավունքները, որն էլ թույլ է տվել ինձ 2012 թվից համագործակցելու ՆիդՕրագրի հետ և լինելու այս լրատվամիջոցի իրական երկրպագուն, որի համար շնորհակալ եմ խմբագրությանն ու խմբագրին։ Տ․ Մովսիսյան, , շնորհակալ եմ նաև Ձեզ, որ Ձեր աշակերտները ունեն Ձեր նման հայրենասեր ուսուցիչ, ում համար հայ եկեղեցին իրական արժեք է, ինքնության ցուցիչ։ Բայց հայ ու մարդ լինելուց բացի մեզանից յուրաքանչյուրը այս երկրագնդի վրա կատարում է որոշակի առաքելություն, իսկ ՆիդՕրագիրը Հայաստանն ու Սփյուռքը կապող կարևորագույն օղակներից է եղել , համենայն դեպս այն ամբողջ ժամանակահատվածում, որ եղել եմ Օրագրի ընթերցողը։
ՊԵՏՔ ՉԷ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԽԱՌՆԵԼ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԱՌԱՋՆՈՐԴԻ ՀԵՏ
Շուշան Ղազարյան
Հրապարակախոս, լրագրող
Տիկին Մովսիսյանը կարծես եկեղեցին խառնել է եկեղեցու առաջնորդի հետ, մինչդեռ եկեղեցին դարերի պատմություն ունի, եկեղեցու Առաջնորդը՝ մի կյանքի տեւողություն: Մենք մեր եկեղեցու պատմության մեջ ունեցել ենք թե ազգի նվիրյալ Առաջնորդներ, եւ թե հային ու հայկական պետությունը կործանած, թագավոր սպանած, հայոց տան դռները թշնամու դեմ բացած կաթողիկոսներ, որոնց անիծել է պատմությունն ու ժողովուրդը: Գուցե այդ կաթողիկոսներն էլ իրենց սեւ գործը սկսել են կուսակրոնության ուխտը խախտելուց, կրոնական դպրոցներում երեխաներ պղծելուց...Հիշեք Կալկաթայի ու Երուսաղեմի կրոնական դպրոցների աղմկալից պատմությունները: Մենք սիրում ենք փաստերը սվաղել՝ իբր ոչինչ չի եղել, բայց եղել է, չէ՞: Կաթոլիկ համայնքների դպրոցներում...չեմ ասում, թե ինչ անասնական ու անբնայան բռնաբարության դեպքեր են քննվել ու քանի կրոնավորներ են դատվել: Նրանք էլ են Աստծո առաջ երդում տվել, չէ՞: Բայց դա ժողովրդին չի հեռացրել եկեղեցուց, հակառակը, արդարությունը, ապաշխարանքն ու ճգնավորությունը, ավելի է սերտացրել եկեղեցու ու իր հոտի կապը: Ասածս կցուցանե, որ անձին մի նույնացրեք եկեղեցու հետ, մեր հավատն առ Աստված չի պակասում իրականությունը բարձրաձայնելուց, հակառակը՝ բարոյականության հաղթանակը Աստծո հանդեպ մեր սիրո ու խոնարհության հաղթանակն է: Եթե խնդիր կա, ուխտ է խախտել Առաջնորդը, պիտի պատասխան տա նախ իր Աստծո, իր խոստումի ու իր բարոյական կերպարի առաջ, որն օրինակ պիտի լինի մեզ համար: Պաշտոնյան օրենք է խախտում, պատասխան է տալիս դատարանում, կաթողիկոսը Աստծուն տված ուխտն է խախտում, պատասխան պիտի տա իր խղճին, ժողովրդին ու Աստծուն:
Բարոյական օրենքը խախտելը ավելի ծանր հանցանք է:
Քանի որ եթե չկա բարոյականություն, չկա եւ մեղք, ուրեմն ամեն ինչ թույլատրելի է, կարելի է եւ չկատարել երկրի սահմանադրությունն ու օրենքները:
Իսկ Կաթողիկոսը մեր խղճի, սիրո ու բարոյականության, ներումի, ապաշխարանքի բարձրագույն սանդղակն է: Եթե ինքը խաբի, շնանա, մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսին դեմ գնա, ուրեմն նա հասարակ շնացող է, գող եւ արծաթասեր: Հոտը պիտի իմանա՞ ում ետեւից է գնում: Չէ որ Կաթողիկոսը մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսն է երկրի վրա: Մենք նրան ենք երկրպագություն տալիս գետնի վրա՝ սպասելով Տիրոջ գալստյանը։ Երջանկահիշատակ Վազգեն Վեհափառը երբ երեւում էր հեռուստատեսության էկրանին, հայրս ոտքի էր կանգնում, հանում էր գլխարկը ու խաչակնքվում: Մեր Վեհափառը մեր Տիրոջը հավասար էր մեզ համար:
Օրենքի վնասը հնարավոր է վերադարձնել:
Հոգեւոր, բարոյայան վնասը՝ երբեք:
Առաջնորդն է պատիվն ու սրբությունը հոտի, ուրեմն պիտի բացատրություն տա:
Հ.Գ.- Ուզում եմ նաեւ շատ հարգելի մանկավարժ տիկին Մովսիսյանին ասել շնորհակալություն՝ իր վեհ գործի, երեխաներին տառաճանաչ դարձնելու համար սփյուռքում, դա շատ կարեւոր աշխատանք է, որ Պրահայի շաբաթօրյա դպրոցում հայ գրին նվիրված ուսուցիչներն արդեն երեսուն տարի անում են ԱՆՎՃԱՐ, առանց վարձատրության, առանց եկեղեցու օգնության։
Խոնարհումս բոլորիդ։
Բայց հիշեցնեմ, որ Հայաստանի իշխանությանը քննադատելու, իմացած ու չիմացած գանցանքները նրան վերագրելու իրավունքը ունի ՄԻԱՅՆ Հայաստանի այն քաղաքացին, ով ապրում է Հայաստանում, աշխատում եւ մուծում է հարկեր եւ զավակներին ուղարկում է զինվորական ծառայության՝ մեր երկրի սահմանները պաշտպանելու:
Հայաստանի ընտրողներն են իրենց ընտրության ու երկրի անվտանգության տերը:
Եկեք, ապրեք Հայաստանում, եթե այդքան անհանգիստ եք, թե չէ մնացյալն ամեն բան զգացական է ու հորինվածք՝ գրքային հայրենասիրության չափ պարզունակ ու հասկանալի:
Հարգանքներս «Նիդերլանդական օրագիր» պարբերականին, որ բացել է այս բանավեճը՝ պարզելու ընթերցող քրիստոնյաների մտահոգությունները:
ՆԻԴ.ՕՐԱԳԻՐԸ ՀԻՄՆՎԵԼ Է ՓԱՍՏԵՐԻ ԵՎ ՏՐԱՄԱԲԱՆԱԿԱՆ ՇՂԹԱՆԵՐԻ ՎՐԱ, ՓՈՐՁԵԼ Է ՆԵՐԿԱՅԱՑՆԵԼ ԿՈՂՄԵՐԻ ՏԵՍԱԿԵՏՆԵՐԸ, ԻՍԿ ՔՆՆԱԴԱՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ԲԱԺԱԿԱՃԱՌԻ ՄԱԿԱՐԴԱԿՈՎ ՊՂՊՋԱԿՆԵՐ ԵՆ
Մաթո Հախվերդյան
Վերջին օրերին Հայ Առաքելական Եկեղեցու և Հայաստանի քաղաքական ղեկավարության միջև խորացող լարվածության, ինչպես նաև այդ թեմայի շուրջ «Նիդերլանդական Օրագրի» հրապարակումների վերաբերյալ հնչած արձագանքների ֆոնին անհրաժեշտ եմ համարում հանդես գալ իմ դիտարկումներով։
Նախ ցանկանում եմ շեշտել, որ իմ երկարամյա փորձից ելնելով կարող եմ վստահությամբ ասել՝ «Նիդերլանդական Օրագիրը» մշտապես եղել է մի քանի կարևորագույն սկզբունքների կրող՝ անաչառություն, հավասարակշռվածություն և բարեխղճություն։ Այն բացառիկ լրատվամիջոցներից է, որը հետևողականորեն անդրադարձել է թե՛ Նիդերլանդահայ համայնքի ներքին կյանքի, և թե՛ Հայաստանյան ու սփյուռքյան նշանակալի զարգացումների։ Թերթի նյութերը կառուցված են ըստ ստուգված աղբյուրների, հիմնավորված են փաստերով, և երբեք չեն հետապնդել միակողմանի կամ մանիպուլյատիվ նպատակներ։
Հայ Առաքելական Եկեղեցու և Հայաստանի իշխանությունների միջև առկա հակասությունը բարդ և բազմաշերտ խնդիր է, որի վերլուծությունը պահանջում է ոչ միայն խորքային գիտակցում, այլև վստահելի տեղեկատվության առկայություն։ Մինչ այս պահը հասանելի են միայն հրապարակային հայտարարություններ, ելույթներ և մեկնաբանություններ, որոնք, որքան էլ կարևոր լինեն, բավարար հիմք չեն տալիս ամբողջական ու սպառիչ գնահատական տալու այս ճգնաժամի շարժառիթներին ու նպատակներին։
Այդուհանդերձ, «Նիդերլանդական Օրագիրը» արել է այն, ինչ կոչված է անել յուրաքանչյուր պատասխանատու լրատվամիջոց։ Այն ներկայացրել է իր վերլուծությունը՝ հիմնվելով փաստերի և տրամաբանական շղթաների վրա, փորձել է լսել տարբեր կողմերի տեսակետները, պատասխանել ընթերցողների հարցադրումներին՝ առանց զգացմունքայնության և անհարկի մեղադրանքների։ Սա կարեւոր է հատկապես մի ժամանակահատվածում, երբ հասարակությունը, ներառյալ Սփյուռքը, գտնվում է զգայուն վիճակում։
Ցավալի է, որ հնչել են նաև անհիմն մեղադրանքներ թերթի հասցեին՝ իբր այն պառակտում է հոլանդահայ համայնքը։ Այս տեսակետները ոչ միայն չեն համապատասխանում իրականությանը, այլև անտեսում են լրատվամիջոցի դերը հանրային կյանքի մեջ։ «Նիդերլանդական Օրագիրը» ոչ թե պառակտում է, այլ տեղեկատվական հարթակ է ստեղծում՝ կարծիքների, տեսակետների, և հաճախ՝ հակասությունների բաց ու քաղաքակիրթ քննարկման համար։ Իսկ համախմբման և կազմակերպչական աշխատանքի հարցերը պատկանում են համայնքային ու հասարակական կառույցների դաշտին, և ոչ՝ լրատվամիջոցների։
Հենց այս իմաստով պետք է գնահատել թերթի ներկայությունը և դրա գործունեությունը։ Այն մեր կողքին է՝ ոչ թե բառացի, այլ բովանդակային իմաստով։ Իր հրապարակումներով, անաչառ վերլուծություններով ու մտահոգ հայացքով՝ թերթը նպաստում է համայնքի ինքնագիտակցության բարձրացմանը, աջակցում է մեզ՝ մտովի և գործնականորեն վերարժևորելու մեր կոլեկտիվ ինքնությունն ու արժեքները։
Վերջում ցանկանում եմ կոչ անել՝ պահպանել հարգանք միմյանց հակադիր կարծիքների նկատմամբ, խուսափել հասարակական երկխոսությունը նսեմացնող ձևակերպումներից և միասին կառուցել այն բարոյական ու մտավոր դաշտը, որտեղ հնարավոր է լուծել անգամ ամենաբարդ խնդիրները։ Այդ ճանապարհին տեղեկատվության աղբյուրները, ինչպիսին է «Նիդերլանդական Օրագիրը», պարտադիր օղակ են, որոնց պետք է վերաբերվել վստահությամբ, ոչ թե անվստահությամբ։ Միայն այդ կերպ կարող ենք ունենալ ուժեղ, առողջ և ինքնագիտակից համայնք՝ արժանի մեր ազգային ժառանգությանը։
----------
Հանրային երկխոսության դաշտում՝ հավատքի, պետության ու խոսքի պատասխանատվության խաչմերուկում
Հայ Առաքելական Եկեղեցու և Հայաստանի պետական իշխանությունների միջև վերջին շրջանի լարվածությունը, ինչպես նաև դրան հաջորդած քննարկումները՝ մասնավորապես «Նիդերլանդական Օրագիր» պարբերականի վերլուծական հրապարակումների շուրջ, ցույց են տալիս, թե որքան սուր և զգայուն է հասարակական ընկալման ու վերաբերմունքի դաշտը մեր ազգային ինստիտուտների, արժեքների և ինքնության հիմնասյուների վերաբերյալ։
Հունիսի 9-ի և 14-ի հրապարակումներում «Նիդերլանդական Օրագիրը» փորձել է իրավական և սահմանադրական դիտակետից ներկայացնել իրավիճակի էությունը՝ միաժամանակ հստակ սահմանելով իր նպատակը․ բացատրել գործընթացի իրավաբանական կողմերը, ոչ թե կողմնակալ մեկնաբանություններով աղավաղել ընդհանուր պատկերը։ Այդ մոտեցումն է հենց արժանացել տարբեր խմբերի ընթերցողների արձագանքին։ Յուրաքանչյուրը՝ իր փորձառությամբ ու հայեցակետով, անդրադարձել է խնդրին՝ հանրային քննարկումն առավել ամբողջական դարձնելու մտահոգությամբ։
ԵՊՀ դոցենտ Նաիրա Գասպարյանը շեշտում է, որ ինչպես Տիկին Մովսիսյանը, այնպես էլ «ՆիդՕրագիրը», իրենց գործունեությամբ նպաստում են հայապահպանությանն ու ազգային ինքնության պահպանմանը։ Վերլուծական հրապարակման նպատակը, ըստ Գասպարյանի, ոչ թե քաղաքական դիրքորոշում արտահայտելն է, այլ հանրային իրազեկում ապահովելը՝ իրավական դաշտում։ Նա ընդգծում է, որ լրատվամիջոցի հավասարակշռված լեզուն ու փաստերի վրա հիմնված ներկայացումը չեն հակասում եկեղեցուն հավատով կապված մարդու վերաբերմունքին, քանի որ նպատակ չունեն ո՛չ հարվածելու որևէ կողմի, ո՛չ էլ խեղաթյուրելու իրականությունը։ Ընդհակառակը՝ նման մոտեցումները միայն հարստացնում են հանրային բանավեճը։
Հրապարակախոս Շուշան Ղազարյանը, իր հերթին, հիշեցնում է եկեղեցու և եկեղեցու առաջնորդի տարբերությունը՝ մատնանշելով, որ եկեղեցին ինստիտուցիոնալ մի կառույց է՝ անցնող դարերի խորքից եկող, մինչդեռ առաջնորդը ժամանակային է և պատասխանատու՝ թե՛ բարոյապես, թե՛ հասարակական արժեքների համակարգում։ Ղազարյանը քաջ գիտակցում է հավատքի դերը, սակայն խոսում է առաջնորդի վարքի՝ բարոյական չափանիշների համապատասխանության անհրաժեշտության մասին։ Նրա դիտարկումն ընդգծում է այն հիմնարար ճշմարտությունը, որ եկեղեցու հանդեպ հավատը չի կարող կուրորեն արդարացնել անձնական ձախողումները՝ հատկապես եթե խոսքը վերաբերում է առաջնորդների վարքուբարքին։ Նա հիշեցնում է նաև խոսքի և վերաբերմունքի պատասխանատվության մասին՝ միևնույն ժամանակ շեշտադրելով, որ իշխանությունների քննադատությունը ավելի իմաստ ունի այն անձանց համար, ովքեր ուղղակիորեն ապրում են Հայաստանում և իրենց գործունեությամբ մասնակցում երկրի զարգացմանը։
Նիդերլանդների հայկական կազմակերպությունների ֆեդերացիայի նախագահ Մաթո Հախվերդյանը, ամփոփելով հրապարակված կարծիքների դաշտը, ընդգծում է «Նիդերլանդական Օրագրի» հաստատուն սկզբունքները՝ անաչառություն, հավասարակշռվածություն և փաստերի վրա հիմնված աշխատանք։ Նա շեշտում է, որ պարբերականի նպատակը երբեք չի եղել պառակտում սերմանել համայնքի ներսում, այլ ընդհակառակը՝ ստեղծել ազատ խոսքի, փոխըմբռնման և ազգային ինքնագիտակցության խթանման հարթակ։ Թերթը, իր գնահատմամբ, կատարել է իր առաքելությունը՝ ապահովելով տեղեկացված, հավասարակշռված ու պատասխանատու հանրային քննարկում։ Հախվերդյանը նշում է նաև, որ որևէ լրատվամիջոցի ուղղված քննադատությունը պետք է դիտարկել առարկայական տիրույթում՝ զերծ մնալով անձնավորված մեղադրանքներից, քանի որ հանրային դաշտում մտածողությունը չի զարգանում լուռ լճացման, այլ բազմակարծության շնորհիվ։
Երեք տեսակետների միասնությունն ընդգծում է կարևոր մի հանգամանք․ անկախ քաղաքական համոզմունքներից կամ կրոնական դիրքորոշումներից՝ հանրային առողջ երկխոսությունը հնարավոր է միայն այն ժամանակ, երբ կողմերն ընդունում են միմյանց ազնիվ մտադրությունն ու դրսևորում հարգանք միմյանց դիրքորոշման հանդեպ։ Միայն այդ ճանապարհով կարող ենք կառուցել հասարակություն, որն ի զորու է հաղթահարել ոչ միայն արտաքին, այլև ներքին ճգնաժամերը՝ պահպանելով միասնությունը, խոհեմությունն ու հոգևոր առողջությունը։
Այս քննարկումը՝ բաց ու անկեղծ, միաժամանակ արժանապատիվ ու պատասխանատու, վկայում է «Նիդերլանդական Օրագրի» կարևոր դերի մասին հայաստանյան և սփյուռքյան հաղորդակցության, կարծիքների փոխանակման ու ազգային իրազեկման դաշտում։
.jpg)
