Բաքուն ստում է, երբ ժխտում է, որ իրենց դեսպանի ու նիդերլանդների ԱԳ նախարարի միջև շփում չի եղել

 

Նիդերլանդների ԱԳՆ շենքը

Բաքուն հերքում է  Հոլանդահայ կազմակերպությունների ֆեդերացիայի  (FAON) հայկական մամուլում տարածված այն լուրը, ըստ որի Հաագայի դատարանի փետրվարի 22-ի որոշումը չկատարելու համար Ադրբեջանի դեսպանը  կանչվել է Նիդերլանդների ԱԳ նախարարություն:  Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի խոսնակ Այխան Հաջիզադեն Հայկական մամուլի տարածած այս լուրը «հայկական կողմի հերթական սուտն ու շահարկումն է» համարել, որն իր խոսքով իրականությանը չի համապատասխանում: Նիդերլանդների Թագավորությունում Ադրբեջանի Հանրապետության արտակարգ և լիազոր դեսպանը չի կանչվել Նիդերլանդների արտաքին գործերի նախարարություն։ Դեսպանի վերջին հանդիպումը ԱԳՆ-ում կայացել է մարտի 15-ին նրա նախաձեռնությամբ»,- ընդգծել է Հաջիզադեն։Մեղմ ասած  Ադրբեջանն ընդունակ է ամենաբարձր մակարդակով ստելուն: Ինչի՞ մասին է խոսքը, երբ միջազգային հանրությունը, Հաագայի արդարադատության միջազգային դատարանը պնդում են, որ  բացվի Լաչինի մարդասիրական միջանցքը, իսկ Բաքվից պնդում են, որ այն երբևէ  չի էլ փակվել:

Այժմ Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի խոսնակի թյուրիմացություն սերմանող, սնանկ  ու ստահոդ  այս հերքումի մասին:  

Ինչպես հայտնի է Նիդերլանդների խորհրդարանական 13 խմբակցությունները գրավոր հարցեր էին ուղղել Նիդերլանդների արտգործնախարար Վոբկե Հոկստրային՝ կապված Լաչինի միջանցքի արգելափակման վերաբերյալ Արդարադատության միջազգային դատարանի՝ փետրվարի 22-ին ընդունած որոշման հետ: Իր պատասխաններում Վոբկե Հոկստրան համաձայնել է խորհրդարանականների հետ՝ նշելով, որ Ադրբեջանը չի կատարում դատարանի որոշումը, համաձայն որի՝ Ադրբեջանը պետք է իր տրամադրության տակ եղած բոլոր միջոցներն օգտագործի՝ ապահովելու մարդկանց, տրանսպորտային միջոցների և բեռների անարգել տեղաշարժը Լաչինի միջանցքով՝ երկու ուղղություններով:

Որպեսզի հայտնի լինի Ադրբեջանի պաշտոնեայի  սուտը` բառացի մեջբերում ենք Նիդերլանդների խորհրդարանականների այն հարցը, ու Նիդերլանդների արտգործնախարար Վոբկե Հոկստրայի այն պատասխանը, որ վերաբերվում է Նիդերլանդներում Ադրբեջանի դեսպանի հանդիպմանը:

Հարց 

-Մտադի՞ր եք այս կապակցությամբ դիմել Ադրբեջանի դեսպանին։

Պատասխան

-Այո՛։ Ինչպես արդեն նշվեց վերևում, 2008թ. փետրվարի 28-ին Ադրբեջանի դեսպանը հրավիրվել է Արտաքին գործերի նախարարություն՝ քննարկելու Արդարադատության միջազգային դատարանի վճիռը կատարելու վերաբերյալ: Զրույցի ընթացքում Նիդերլանդները կոչ են արել Ադրբեջանին կատարել Արդարադատության միջազգային Դատարանի վճիռը:Այս զրույցի ընթացքում նաև հատուկ արծարծվեց, որ Նիդերլանդները չի կիսում այն ​​սահմանափակ բացատրությունը, որ Ադրբեջանը տալիս է վճռին, և որ վճիռը պետք է կատարվի ամբողջությամբ։

Ահա ճշմարտությունը: Այստեղ ջրի երես է ելնում Ադրբեջանի ԱԳՆ մամուլի խոսնակի այն սուտը, որ մարտի 15-ից հետո ընդհանրապես Ադրբեջանի դեսպանի ու Նիդերլանդների ԱԳ նախարարի միջև հանդիպում չի եղել: Միակ տարբերությունը,  FAON-ի հայտարարության այն է, որ Ադրբեջանի դեսպանը ոչ թե կանչվել է այլ հրավիրվել է  ԱԳՆ, որը կարծում ենք այդքան էական չէ:

«Նիդերլանդական օրագիրը» խնդրեց լրացուցիչ պարզաբանմամբ հանդես գալ նաև Հոլանդահայ կազմակերպությունների ֆեդերացիայի  (FAON) նախագահ Մաթո Հախվերդյանին, ով կարևոր հավելում անելով հաստատեց մեր խոսքը.

«Մեր հայտարարությունը համարյա բառացիորեն արտացոլում է Նիդերլանդների ԱԳՆ-ի հրատարակած խորհրդարանին ուղարկված նամակի բովանդակությունը (կցված է մեր հայտարարությանը, տես էջ 2, հարց 6): Մամուլն ուղղակի «դեսպանը հրավիրվել է» արտահայտությունը փոխել է «դեսպանը կանչվել է» արտահայտությամբ: Ադրբեջանցիները պարզապես ստում են և փորձում են խեղաթյուրել փաստը գրելով. «դեսպանի վերջին այցը եղել է մարտի 15-ին իր նախաձեռնությամբ»: Նրանք լռում են փետրվարի 28-ի այցի մասին, որ արտգործնախարարը նշում է 6-րդ հարցի պատասխանում:  Ադրբեջանի վրդովմունքի և կեղծարարության մասին մենք արդեն հայտնել ենք Նիդ. ԱԳՆ-ին:

Զատիկի տոնական միջոցառումներ

 

Հարգելի  Հայրենակիցներ, 

Մաստրիխտի Ս. Կարապետ Եկեղեցու Ծխական Խորհուրդը մեծ ուրախությամբ ձեզ հայտնում է Զատիկի շաբաթվա  եկեղեցում տեղի ունեցող  շարք տոնական միջոցառումների մասին:

Ապրիլի 2-ին` ժամը 11:30-ին  Սուրբ Պատարագ, Ծաղկազարդի տոնին առիթով:Պատարագիչն ու օրվան պատգամը փոխանցողը`  Տեր Խաչատուր ավագ քահանա Ֆրանգյան։Պատարագի վերջում կատարվելու է երեխաների օրհնություն:

Ապրիլի 6-ին` Ավագ հինգշաբթի ժամը 18-00ին, Սուրբ Կարապետ Եկեղեցիում տեղի կունենա ոտնլվայի կարգ, ոտնլվայի ավարտին` ժամը 20.00ին,  տեղի պիտի ունենա խավարման կարգ, ուրախությամբ սպասում ենք Ձեզ։

Ապրիլի 7-ին: Սիրով տեղեկացնում ենք, որ երեկոյան  ժամը 18-00-ին` Մաստրիխտի Սուրբ Կարապետ Եկեղեցում, Ավագ ուրբաթ Հիսուս Քրիստոսի չարչարանաց, խաչելության, մահվան ու թաղման կարգի  կատարումն է`  Հոգեշնորհ Տեր Պսակ վարդապետ Թեփիրջյանի մատուցմամբ:

Ապրիլի 8-ին` սիրելի հավատացյալներ, շաբաթ երեկոյան ժամը 18-00-ին Ճրագալույց, ժամը 19-00-ին Սբ հարության Պատարագ ։

Ապրիլի 9-ին, բոլորիդ մեծ ուրախությամբ հրավիրում ենք մեր հրաշափառ Հիսուս Քրիստոսի Հարության Սուրբ Պատարագին , ժամը 11-30-ին Մաստրիխտի Սուրբ Կարապետ եկեղեցիում  Պատարագիչն է` Հոգեշնորհ ՏԵՐ Պսակ վարդապետ Թեփիրջյանը։

Այս խորհրդավոր ավագ շաբաթվան Սուրբ Կարապետ եկեղեցւո դռները  բաց են Ձեզ համար:

Սիրով կսպասենք բոլորիդ:

Այս տոնական միջոցառումները տեղի են ունենալու նաև Նիդերլանդների, հայաստանի ու այլ երկրների Հայ Առաքելական եկեղեցիներում:

Այս տարի տոնը նշվում է ապրիլի 9-ին: Հիսուս Քրիստոսի հրաշափառ Հարության տոնը կոչվում է նաև Զատիկ, որը նշանակում է զատում, բաժանում, հեռացում մեղքերից և վերադարձ առ Աստված: Զատիկը Հայ Առաքելական Ս. Եկեղեցու 5 տաղավար տոներից մեկն է: Հիսուս Քրիստոսի խաչելությունից և մահից հետո` երեկոյան, բարեպաշտ մարդիկ Նրա մարմինը իջեցրին խաչից և դրեցին վիմափոր գերեզմանի մեջ՝ փակելով մեծ քարով: Երեք օր հետո` կիրակի առավոտյան, յուղաբեր կանայք` Մարիամ Մագդալենացին, Հակոբի մայր Մարիամը և Սողոմեն, գնացին գերեզման՝ անուշաբույր յուղերով օծելու Քրիստոսի մարմինը, սակայն զարմանքով տեսան, որ քարայրի մուտքի քարը հեռացված է, իսկ գերեզմшնը` թափուր: Մինչ նրանք տարակուսում էին, երևացին երկու հրեշտակ և ասացին. «Ինչո՞ւ եք ողջին մեռելների մեջ փնտրում: Այստեղ չէ, այլ Հարություն առավ» (Ղուկ. 24:5-6):

Հարության լուրը կանայք ավետեցին առաքյալներին, որից հետո Հիսուսը երևաց նրանց: Քրիստոսի Հարությունը դարձավ քրիստոնեական վարդապետության և հավատի հիմքը: «Եթե մեռելների հարություն չկա, ապա և Քրիստոս հարություն չի առել: Եվ եթե Քրիստոս Հարություն չի առել, իզուր է մեր քարոզությունը, իզուր է և ձեր հավատը» (Ա Կորնթ. 15:13-14):

Ս. Հարության տոնի նախընթաց երեկոյան եկեղեցիներում մատուցվում է Ճրագալույցի Ս. Պատարագ, որով սկսվում են զատկական տոնակատարությունները: Առավոտյան եկեղեցիներում կատարվում է ժամերգություն, Անդաստանի արարողություն, ապա մատուցվում տոնական Ս. Պատարագ: Ս. Հարության տոնին հավատացյալները միմյանց ողջունում են «Քրիստոս Յարեաւ ի մեռելոց» ավետիսով, պատասխանում՝ «Օրհնեալ է Յարութիւնն Քրիստոսի»:

Զատկի տոնին հավատացյալները ձու են ներկում: Ներկված ձուն համարվում է Հարության և նոր կյանքի խորհրդանիշ: Կարմիր գույնը խորհրդանշում է խաչյալ Հիսուսի կենդանարար արյունը, որ թшփվեց մարդկության փրկության համար: Ըստ Ս. Գրիգոր Տաթևացու՝ «Միայն Զատկին ենք ձու ներկում, որովհետև ձուն օրինակ է աշխարհի», և ինչպես իմաստուններն են ասում. «Դրսի կեղևը նման է երկնքին, թաղանթը՝ օդին, սպիտակուցը՝ ջրին, դեղնուցն էլ երկիրն է: Իսկ կարմիր գույնը խորհրդանշում է Քրիստոսի արյունը: Եվ մենք կարմիր ձուն մեր ձեռքերի մեջ առնելով` հռչակում ենք մեր փրկությունը»:

Հարգանքի տուրք Արամ Մանուկյանի հիշատակին

«Ես մի բանից եմ վախենում. վախենում եմ՝ մենք սևերես  դուրս գանք մեր ժողովրդի առջև, չկարողանանք կազմակերպել գործը եւ կորցնենք նրա հավատն ու վստահությունը»։                    

Արամ Մանուկյան

Այսօր ՆԳ նախարարության մուտքի մոտ հավաքված ՆԳ աշխատակիցները հանդիսավոր արարողությամբ նշում էին իրենց առաջին նախարարի ծննդյան օրը։ Փորձեցինք զրուցել․ պարզվեց, որ նման արարողություն նախարարության  մուտքի մոտ, որտեղ տեղադրված է Արամ Մանուկյանի կիսանդրին, ամեն տարի է տեղի ունենում։ Բարձրաստիճան սպային խնդրեցի ներկայանալ, ասաց, որ ինքն էլ է Մանուկյան, բայց իր անունը Սարգիս է։ Ի դեպ Արամ Մանուկյան գործչի իրական անունը նույնպես Սարգիս է եղել։ Աշխատակիցները մեծ ակնածանքով ծաղիկներ դրեցին քաղաքական գործչի հիշատակին։ 

Արամ Մանուկյանի կիսանդրին ՆԳ նախարարության դիմաց տեղադրվել է 2009թ․ մայիսի 30-ին։ Քանդակագործը Լեւոն Թոքմաջյանն է, հեղինակը երկար է մտածել, թե ինչ քարով կերտի արձանը: Նյութը նա գտել է Ապարանի լեռներից, այն սպիտակ քար է կապտավուն երանգներով, ինչն ըստ Լեւոն Թոքմաջյանի խորհրդանշում է այն ժամանակը, երբ ապրել ու գործել է Արամ Մանուկյանը: Թոքմաջյանն ասել է, որ չորս տարի շարունակ քանդակը սպասում էր իր տեղադրմանը, եւ  «տաշած քարը գետնին չմնաց», ու Արամ Մանուկյանի կիսանդրին, ինչպես Թոքմաջյանն է նշել, ոստիկանապետի ու վարչապետի համաձայնությամբ տեղադրվեց ոստիկանության շենքի դիմաց: 

Ռազմական, պետական գործիչ Ա․ Մանուկյանին «ՀԱՅ ԶԻՆՎՈՐ» թերթը 2019 թվին ներկայացրել է հետևյալ կերպ․ Հայաստանի առաջին Հանրապետության ականավոր պետական գործիչ, հայոց նորագույն պետականության հիմնադիր, ներքին գործերի նախարար, ՀՀԴ անդամ, ով ղեկավարել է Վանի ինքնապաշտպանությունը, եղել է Վանի նահանգապետը։ 

Արամ Մանուկյանն ապրել է տարբեր քաղաքներում, սակայն, լինելով ազնիվ իր բնույթով  վեհ անձնավորություն բոլոր քայլերը գցելիս հաշվի է առել ժողովրդի շահը։

 Հանրապետության հիմնադրի հուղարկավորության ժամանակ Նիկոլ Աղբալյանը, արցունքն աչքերին, ասել է պատմական դարձած հետևյալ խոսքը. «Երբ գիշերը գա, մտեք ձեր հոգու սենյակն ու խոսեք ձեր խղճի հետ և ասեք` արդյոք աշխատե՞լ եք հայ ժողովրդի համար, ինչպես Արամը, եղե՞լ եք այնքան անձնազոհ, որքան Արամը, տվե՞լ եք ձեր ամբողջ կյանքը հայ ժողովրդին, ինչպես Արամը»: 

Արամ Մանուկյանի մահվանից հետո իր հրաժարականը տվեց Զորավար Մովսես Սիլիկյանը 

«Դժգոհները չեն ճանաչում Արամին: Երբ ճանաչեն, կհամոզվեն, որ ներկայումս նա ՄԻԱԿ կարող մարդն է այդ պաշտոնի (զինվորական վարիչի) համար:

Եվ ինչո՞ւ եմ հրաժարվում. որովհետեւ մեկ է՝ ես ինքս առանց Արամի ոչինչ չեմ անելու: Ես այժմ էլ առանց Արամի հետ խորհրդակցելու ոչ մի կարեւոր քայլ չեմ անում, իսկ վարիչի պաշտոնը հանձն առնելու պարագային, գրասենյակս տեղափոխելու եմ նրա մոտ»:

Արամ Մանուկյանը հայոց անկախության խորհրդանիշն է, ով իր գործունեությամբ վեր բարձրացավ կուսակցականությունից՝ դառնալով ազգային հերոս ու գործիչ։ Նրան հավասար ազգի բարօրության համար էր գործում Արամ Մանուկյանի կինը` Կատարինե Զալյան-Մանուկյանը, ով բժշկուհի էր՝ իր կյանքը նվիրաբերած Ցեղասպանությունից հետո հայ որբերի ու գաղթականների օգնության գործին: Կատարինեն ստանձնեց ոչ միայն նրա կնոջ դերը, այլև երկրի առաջին ատյանում՝ օրենսդիր մարմնում, ներգրավվեց Բժշկասանիտարական հանձնաժողովի կազմում՝ շարունակելով լուծել գաղթականների խնդիրները:

Բազում կյանքեր փրկած բժշկուհին, ցավոք, չկարողացավ փրկել իր ամուսնու կյանքը, ով մահացավ 1919թ․ հունվարի 29 ին բծավոր տիֆից։
Արամ Մանուկյանի հիշատակը միշտ վառ կմնա սերունդների հոգում։

Հեղինակ՝ Նաիրա Գասպարյան
«Նիդերլանդական Օրագրի» համար՝ Երևանից

ՇՆՈՐՀԱՎՈ՛Ր ՏԱՐԵԴԱՐՁԴ, ԱՐԱՄ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ 

Արամ Մանուկյանը ականատեսի աչքերով

Վասպուրականը սակայն, 20-րդ դարասկզբին կկազմեր ուրախալի բացառություն մը Տարոնի, Բարձր Հայքի և այլոց հետ համեմատած։ Սա չընկճվեցավ այս բոլորեն ու կներկայացներ շնչելի մթնոլորտ մը հայ թոքին համար, և այդ՝ շնորհիվ Արամ իշխանի։

 Արամ իշխանը, որը ծագմամբ Սյունի էր, իր եռանդուն գործունեությամբ, իր պարզությամբ և իմաստությամբը գրավեց ոչ միայն հայերու, այլև թուրքերու սիրտը, որք «փաշա» տիտղոսը տվին իրեն։ Այս բանը շատ լավ կհասկնար ժամանակի ոստիկան Ջևտետ փաշան։ Նա գիտեր, որ քանի կենդանի է Արամ՝ իր իշխանությունը չի կարելի հաստատուն համարել։ Եվ օր մըն ալ, ապստամբության դրոշ բարձրացնելով կրնար անկախություն հայտարարել և դուրս վռնդել թուրք ոստիկանին Վասպուրականի սահմաններեն։

 Վասպուրականի ոստիկան, խորամանկ Ջևտետն առիթը հարմար սեպելով, կպատրաստվի իր հաշիվը մաքրել Արամին հետ։ Ուստի հոտ կհանե իբրև թե Մոսկոֆներու վրա կռվի պիտի երթա, կսկսե տենդագին պատրաստություններ տեսնել։ Դեսպաններ կղրկե Արամին քով և խումբ մը հայագունդ զորք կխնդրե ի սատար օգնականության։ Արամը բոլորովին անտեղյակ չըլլալով մեկտեղ մահմեդական ոստիկանին խորամանկությանը, կհավանի գունդ մը քաջ կռվողներ ղրկել, որոնք Վասպուրականի Արճակ ավանի մեջ կմիանան մահմեդական զորաց։

 Ջևտետն իր խառնիճաղանջ բանակը, ըստ երևույթին, դեպի Ատրպատականի սահմանները կխաղացնե։

 Վասպուրականը պահ մը խաղաղ զգաց իրեն, բայց այս խաղաղությունը երկար չտևեց...

 Անմիջապես արևելյան գավառներեն գուժկաններ հասան Արամի մոտ, թե՝ Ջևտետը իր ճամփան փոխած՝ Վասպուրականին վրա կքալե. քո պատրաստությունը տես, կըսեն, ո՛վ քաջ։ Գյուղերը, ավանները ասպատակելով, կոտորելով Վանա պարիսպներուն կմոտենա քեզի անպատրաստ վիճակի մեջ բռնելու համար։

Սակայն Հայաստանի ամեն կողմերեն եկած այս բոթերը չշփոթեցրին զԱրամ։ Անիկա իր վերջնագիրը հղելով առ թուրք ոստիկանին, գործի անցավ։ Լուր ղրկեց դաշնակցականց, ռամկավարաց, հնչակենից, լբանց, ճղբաց և այլն ազգաց և ազանց, որ վաղվաղակի գան հասնեն թիկունս օգնականության։ Հայ նախարարները հասկցան Հայաստանին սպառնացող վտանգի ամբողջ մեծությունը և ամեն կողմե քաջ պատերազմիկ գունդեր շտապեցին իրենց սիրելի Արամ իշխանին քովը համախմբվիլ։ 

 Մյուս կողմե Արամ սպարապետը նամակ մը կղրկե Ռուսիա և հիշեցնելով ռուսաց խոստումները՝ օգնություն կխնդրե։ Սպասված օգնությունը չուշանար և Ջևտետ ոստիկանը հասկնալով իր վիճակին լրջությունը՝ քաղաքին մահմեդական բնակչությունն առած Բիթլիս կապավինե։

 Ժողովուրդն այս հաղթութունեն գինովցած, անմիջապես Եզնիկ Մոկացու նախագահությամբ ժողով մը գումարեց Վանի Մայր եկեղեցու մեջ և որոշեց Արամ իշխանը գահ բարձրացնելով՝ նահանգապետ հռչակել։

 Արամ Մանուկյանը իր իշխանության ամբողջ ընթացքին ցույց տվավ, որ ոչ միայն քաջ կռվող մըն է պատերազմի դաշտին մեջ, այլև շինարար նահանգապետ մը խաղաղության ատեն։ Արամ Ա.-ի օրոք երկրագործությունը իր գագաթնակետին հասավ։ Ոսկին ու արծաթն առատացավ երկրին մեջ։

 Արամ Մանուկյանը ամբողջ 70 օր հայրաբար խնամեց իր ժողովուրդը։ Ոչխար չունեցողին ոչխար տվավ, ծառ չունեցողին ծառ տվավ։ Ժամանակի վարժապետները իրենց իսկ բերանով խոստովանած են, որ Արամի իշխանության օրոք բնավ անոթություն զգացած չունեն։

 Արամ Ա. ժառանգ չունենալով իշխանությունն անցավ Ռամկավարաց տոհմին, որք նստեցուցին Արմենակ Եկարյանին։ Սա Արմենակը չունենալով Արամի առաքինությունները, ինքզինքը կեր ու խումի տալով երկիրը սովի մատնեց։

 Լեռ Կամսար

Շվեդ լրագրող Ռասմուս Քանբեքի դասախոսությունը նվիրված հայ-ադրբեջանական հակամարտության վերլուծությանը

 

Երեկ՝ մարտի 11-ին, Ուփսալայի հանրային գրադարանում ( Շվեդիա) տեղի ունեցավ կոնֆլիկտաբանության մասնագետ շվեդ լրագրող Ռասմուս Քանբեքի ( Rasmus Canbäck) հիանալի դասախոսությունը նվիրված հայ- ադրբեջանական և Սրցախյան հակամարտության վերլուծությանը։ Միջոցառումը կազմակերպվել էր Ուփսալայի հայ մշակութային միության կողմից։ Միջոցառումը առավել բովանդակալից դարձնելու համար պատմական դիտարկումներով իր ներդրումը ունեցավ Պատմաբան Վահագն Ավետյանը։

Երկու ժամ տևողության ելույթում, բանախոսը ներկայացրեց իր սեփական փորձով տեսածն ու լսածը, և եզրակացությունները։ Վերլուծության ենթարկեց Ադրբեջանի քաղաքական էլիտայի և Ալիևյան կլանի ողջ էությունը, քննադատական լույսի տակ քննարկվեց Ռուսաստանի, Արևմուտքի Թուրքիայի կողմից վարվող քաղաքականությունը։ Խոսվեց հատկապես եվրոպական որոշակի քաղաքական գործիչների և պառլամենտականների կոռուպցիոն դրսևորումները, այդ բացահայտումների մեջ հստակ էր նաև բանախոսի ունեցած ներդրումը։

Ռասմուս Քանբեքը նաև այն վերջին արտասահմանյան լրագրողը և ընդհանրապես վերջին արտասահմանցին, է, ով կարողացել է այցելել Արցախը։ Նա բազմիցս եղել է Հայաստանում, Արցախում և նաև Ադրբեջանում։ Եւ քանի, որ իրեն թույլ չի տվել մտնել ադրբեջանական խավիարական աղբանոցի մեջ, նրան սկսել են տարբեր միջոցներով սպառնալիքների տակ առնել։

Նրա աշխատանքի արդյունքը շվեդերենով հրատարակած գիրքն է, որի խորագիրը հայերենով բառացիորեն կարելի է թարգմանել "Ամեն

օր մեռնում եմ դանդաղ (Varje dag dör jag långsamt):

Հույսով մեր հայ լրագրողները ևս գիտակցելով հարցի լրջությունը անձնական և խմբակային շահերը դնեն մի կողմ և կենցաղային մակարդակից վեր բարձրանալով կատարեն մասնագիտական աշխատանք։ Խոսքը իհարկե չի վերաբերում բոլորին, սակայն կա "լրագրողների", "քաղաքագետների" ու 'վերլուծաբանների" մի մեծ զանգված, որոնց համար առաջնայինը ցավոք, իրենց մասնագիտությունը չէ, այլ...

Կարո ՀԱԿՈԲՅԱՆ

«Ապագա Հայկականը» Համաժողով. 3-րդ օր՝ Նվիրված բնակչության աճի խնդիրներին

Իր աշխատանքներն ավարտեց Ապագա Հայկականի Համաժողովը. երրորդ՝ եզրափակիչ օրը, նվիրված էր  «Բնակչության աճ» նպատակին

Համապարփակ հարց․
Որոնք են Հայաստանի կայուն ապագան երաշխավորելու և ժողովրդագրական մարտահրավերները լուծելու անհրաժեշտ ուղիները։
Հարցը քննության է առնվել 3 դիտանկյունից․

*Հայաստանի ժողովրդագրական վիճակը ներկայում
*Բնակչության բնական աճ
*Ներգաղթ և արտագաղթ

Հարցը առաջին դիտանկյունից լիարժեք քննելու համար ներկայացվել է ՀՀ ժողովրդագրական պատկերը վիճակագրության միջոցով, որին հաջորդում է կանխատեսումների պատկերը։ Պարզ է դառնում, որ 1990 թվի տվյալներով եղել է 3 514․ 9 բնակիչ երկրում , իսկ 2022 ի տվյալներով 2 961․4։ Պատկերը նույնքան տխուր է արտագաղթի ցուցանիշները դիտարկելիս՝ 2022-ին երկրից հեռացել է 27 941 մարդ, ըստ փաստաթղթային տվյալների մինչև 15 տարեկան երեխա կա միայն ամեն 5-րդ ընտանիքում։ Ըստ կանխատեսումների համավարակից հետո 2026 թվին կունենանք ծնունդների թվաքանակի անկում։ Այս տեմպերով նվազման արդյունքում 2100 թվին երկրի բնակչությունը կլինի 1 մլն։ Նշվեց, որ մեծացել է ամերիկյան գրին քարտի հավակնորդների քանակը։ Պետք է ջանքեր ներդրվեն մինչև 30 տարվա կտրվածքով երկրում ունենալ 6 մլն. բնակչություն։ Ժողովրդագրությունը պետք է հռչակվի մեյնսթրիմինգ՝ գլխավոր խնդիր, որին պետք է սպասարկեն մյուս ոլորտներում տարվող քաղաքականությունը ։ Այս պահին ժողովրդագրական քաղաքականությունն ընկալվում է իբրև սոցիալական օժանդակության գործիք, մինչդեռ այն պետք է դիտվի իբրև համալիր քաղաքականություն, որն ուղղված է մարդուն Հայաստանում պահելու և խթանելու նրա ստեղծագործական հնարավորությունները։ Քննարկման համար առաջադրված էր հարցերի խումբ, որոնց լուծումը կախված է խնդրի հրատապությունից ելնելով՝ ինչ կարող են անել գործարարները, մշակութային և կրթական կառույցները, տեղեկատվության միջոցները, և ինչպիսի իրականանալի գաղափարներ կքաշվեն առաջ։
Բնակչության բնական աճի առնչությամբ նշվեց, որ պտղաբերության/ծնելիության 2․1 գործակիցը այսօր կազմում է 1․6-1․7, սակայն եթե այն իջնի մինչև 1․3, ապա վիճակը կդառնա անշրջելի, դրա համար պետք է ջանք ու եռանդ չխնայել այն 2․1-ի մոտեցնելու հենց այսօրվանից։ Ծնելիության նվազման միտումը Հայաստանում կայուն է արդեն վաղուց։ Ամուսնություններն ու առաջին երեխայի ծնունդը հետաձգելը դարձել է սովորական, ամուսալուծությունների քանակը մեծ է՝ յուրաքանչյուր նորաստեղծ ընտանիքներից 3-ը գտնվում է ռիսկային խմբում, սեռով պայմանավորված աբորտների հարցը թեպետ վերջին տարիներին բարելավվել է, այնուամենայնիվ չի փոխում ժողովրդագրության պատկերը, խնդիր է նաև առողջության հարցն ընդհանրապես։ Սեռատարիքային պատկերը հասնում է հայրենական պատերազմի միջով անցած երկրի պատկերին,միգրացիայի գործոնի հաշվառմամբ։ Մահացության պատկերը տարբեր է Երևանում և մարզերում։ Սա իրական պատկերն է, պետք է ձեռնարկել միջոցառումների շարք՝

 
*Մայրությունը հռչակել որպես արժեք:

*Յուրաքանչյուր 10-րդ կին երբեք ամուսնացած չի եղել, հետևաբար զրկված է մայրությունից․ պետք է մեծարել այն կնոջը, ով առանց ամուսնու կցանկանա զավակ ունենալ՝ նրանց մասին պետ է լինեն ֆիլմեր և այլն:

*Պետք է բարելավել երեխա խնամող մոր աշխատանքային պայմանները, Ռուսաստանի Դաշնության օրինակով ստեղծել ՝ Մայրական Կապիտալ ծրագիր դրամական աջակցության միջոցով օգնել, որ մայրը ձեռք բերի հողատարածք, ամեն հաջորդ երեխայի հետ կապված մեծացնել օժանդակությունը

*Կես օրյա զբաղվածության գրաֆիկ ներմուծել մանկահասակ երեխա ունեցող մայրերի համար:

 Կարևորվեց եկեղեցու և քարոզի դերը, քանի որ գյուղական վայրերում մարդիկ լսում են հոգևորականի խոսքը, իսկ հոգևորականները ընտանիքի իրենց օրինակով կարողանում են ճիշտ գնահատել մարդկանց կարիքները։
Պետք է ստեղծվեն լայնածավալ քարոզչության և իրազեկման հանրային մեխանիզմներ, առաջ քաշել «առնվազն 4 երեխա» թեզը, ստեղծել առցանց համահայ ծանոթության հարթակ, որը կնպաստի հայ ընտանիքների շատացմանը՝ ի հաշիվ հայ երիտասարդների շփումների։
Ինչ վերաբերում է ներգաղթ-արտագաղթ խնդրին առաջադրվել է կազմակերպել արտագաղթած հայաստանցիների ներգաղթ, պատմական սփյուռքի ներկայացուցիչների ներգաղթ, ինչպես նաև օտարազգիների ներգաղթ․ օտարազգիների ներգաղթ ի առումով տարաձայնությունները մեծ էին, նայց առաջարկվեց լինել ավելի ուշադիր արտագաղթը կանգնեցնելու առումով, որի դեպքում օտարների ներգաղթի ալիքը չի լինի որոշիչ։ Արտագղթի պատճառ նշվեցին անվտանգային խնդիրները։ Առաջարկվեցին ԱՐՏԱԳԱՂԹՆ ԱՄՈԹ Է ֆլեշմոբ սկսել, ստեղծել ՆԵՐԳԱՂԹԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՄԱՆ ՈՒ ՔԱՐՈԶՉՈՒԹՅԱՆ գործակալություն։ Սփյուռքի ջանքերի օգնությամբ ԱՄՆի կոնգրեսը օրենքում լրացում կատարի, ինչպես Իսրայելում և Լեհաստանում, որ թոշակառուն երկրից բացակայելու դեպքում շարունակի ստանալ իր թոշակը։ Նշվեց, որ նման մոտեցումը խթան կլինի։ Առաջարկ արվեց, որ թարմ գաղափարները համածողովի մասնակիցների կողմից միշտ կարժանանան քաջալերանքի։

Դանիել Գասպարյան

 Երիտասարդների հերդրումների հետ կապված խնդրեցինք խոսել Դանիել Գասպարյանին ՝ Ռուսաստանից, ով բոլորովին չէր սպասում, որ համաժողովը երիտասարդներին կընձեռի այսքան շատ ու մեծ հնարավորություններ հայաստանյան կյանքին ինտեգրվելու և իրենց նպաստը բերելու։ Դանիելը վստահ էր ու ոգևորված, որ վերադառնալուն պես իր հայրենակիցներին կներկայացնի իրավիճակում տեղի ունենալիք փոփոխությունները և կոչ կանի ինտեգրվել հայրենիքի բարեփոխություններին։

Միասնականության և ՄԵԿ ԱԶԳ ՄԵԿ ՄՇԱԿՈՒՅԹ, հայկական ինքնությանխնդիրների հետ կապված դիմեցին Թուրքիայից Արի Կևորկ Դեմիրջիօղլուին։ Զրույցը շատ ջերմ էր, պարզվեց , որ երկուսիս արմատների մեջ մշեցու գենը որոշակի տեղ էր գրավում։ Զրույցը անկեղծ էր և երկուսս էլ զգացինք, հայը մեկն է ողջ աշխարհում, սակայն ցավով նշեցինք, որ համշենահայի հետ երկարատև աշխատանք պիտի տարվի իր խմբային պատկանելությունը հասկանալու համար։ Պիտի ասեմ, որ քննարկեցինք նաև հայկական «յան» ազգանունների հարցը։ Հետաքրքիր բան հայտնաբերեցի ինքս ինձ համար՝ մեր բազմաթիվ հայրենակիցներ Ռուսաստանում ունեն ով վերջավորությամբ ազգանուններ, բայց նրանց հայ լինելը ամենևին չի պակասում։ ԿԱՐևՈՐՆ ԱՅՆ Է, ԹԵ ՏՎՅԱԼ ԱՆՁԸ ԻՆՉ Է ՄՏԱԾՈՒՄ ԻՐ ԱԶԳԱՅԻՆ ՊԱՏԿԱՆԵԼՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ։

Արի Կևորկ Դեմիրջիօղլու

Թուրքահայ երիտասարդի հետ զրուցելիս այն զգացողությունը ունեցա, որ նա ավելի հայ է, որովհետև իր պապերի հողի վրա է ապրում․․․ քան թե ես։

Համաժողովը միացրեց տարբեր վայրերում ապրող, բայց հայկական մշակույթի մաս կազմող հայության մասնիկներին, ովքեր ոգևորված կվերադառնան հայրենիքի բարօրության համար նորից հանդիպելու մղումով։

Համաժողովը դրեց համայն հայության միասնականության, Հայաստան – Սփյուռք արժեքավոր և հոգևոր համագործակցության, երկրի բնական աճի խթանման հիմքը և կլինի շարունակական բոլոր առումներով

Պատրաստեց՝

Նաիրա ԳԱՍՊԱՐՅԱՆԸ
Հատուկ «Նիդ․ Օրագրի» համար՝ «Ապագա Հայկականը» համաժողովից, Երևան 12.03.2023

https://niderlandakan.livejournal.com/563248.html

https://www.nidoragir.com/2023/03/3.html

https://my.mamul.am/am/post/107863

 

Ապագա Հայկականի Համաժողով 2-րդ օր՝ «Հայաստան-Սփյուռք միասնականություն» նպատակը

11.03.2023/Նաիրա Գասպարյան/Նիդ.օրագիր

Ապագա Հայկականի Համաժողով
2-րդ օր՝ «Հայաստան-Սփյուռք միասնականություն» նպատակը:

Այսօր առավոտը աշխատանքային փորձագիտական խմբի համար սկսվեց Եռաբլուր այցից։ Լուսիանա Մինասյանը այս մասին շատ ծանր տպավորություններ ունի՝ «Ամենաահավոր պահը Եռաբլուր այցելելն է. Տեսեք և հասկացեք, որ ընտանիքի յուրաքանչյուր անհայտ կորած տղա մեր ծանոթի որդին է, թոռը, ընկերը, բարեկամը: Ցավն անսահման է։ Որոշ ընտանիքներ այցելում և մաքրում են գերեզմանները՝ կատարելով մի տեսակ ծես, որը կարծես կենդանի է պահում ընկած տղաներին: Ավելի տխուր բան չեմ կարող մտածել»:
Այնուհետև շարունակվեց նիստը։
Համապարփակ հարցը, որ ենթակա է քննարկման և պիտի առաջնորդի դեպի աշխատող լուծումներ՝
Ի՞նչ սկզբունքների և գործնական կառույցների վրա կարելի է ձևավորել Հայաստան –Սփյուռք հարաբերությունների արդյունավետ համակարգ
Հարցի քննարկումը տարվել է 3 դիտանկյունով․
1․Հայը և հայկական սփյուռքն այսօր
2․Կենտրոնում՝ Հայաստանը
3․Նպատակը ՝ Սփյուռքի պահպանություն․
Խնդիրները ավելի արդյունավետ դիտարկելու և լուծելու համար փորձագետների աշխատանքային խմբերին տրվել են նաև երկու հավելվածներ, որոնցից 1-ը վերաբերում է Հայոց լեզվի պահպանմանն ու փոխանցմանը Սփյուռքում, իսկ 2-րդը Սփյուռքի մոդելներ են տարբեր երկրների օրինակով մշակված, որոնք ներկայացված են կոնկրետ զեկույցի շրջանակներում։
Առաջինը վերաբերում է ինքնության ընկալմանն ու սահմանմանը և ներկայացվում է վիճակագրական տվյալների հիման վրա, ընդ որում կարևորվում են ընտանիքը, հայոց լեզուն, հայկական դպրոց հաճախելը։ Մարտահրավերների թվում են՝ ինչ դասավանդել. արևմտահայերեն թե՞ արևելահայերեն, որը կախված է թե որ տարբերակին է տիրապետում տվյալ համայնքը, որին կից է դպրոցը։
2-րդը՝ Սփյուռքի մոդելների ուսումնասիրությունից պարզում ենք, որ բոլոր նշված երկրներում գործում է երկքաղաքացիության օրենքը և սփյուռքը քվեարկելու իրավունք ունի՝ դրանով մասնակցելով պետական օղակների աշխատանքին, պետության կառավարմանը։
Հարցը 1 –ին դիտանկյունով քննելիս առաջարկվեց սկսել պարզաբանելով՝
*Ինչպես ենք մենք նկարագրում ինքներս մեզ, ով է հայը 21-րդ դարում,
*Ինչպես ենք ձևակերպում հայրենասիրություն , ազգասիրություն հասկացությունները,
Ով է մրցունակ հայը
*Որն է գրավիչ և հզոր Հայաստանի մեր պատկերացումը,
Ծննդավայր և հայրենիք հասկացությունները ինչպես են սահմանվում և ինչով են տարբերվում իրարից։
Բոլոր փորձագետները համակարծիք են, որ պետք է աշխատել Սփյուռքի մասին տվյալների հասանելի շտեմարաններ ստեղծելու մասին, և, տարաձայնությունները հիմնականում կապված էին նրա հետ, որ Սփյուռքը եռաշերտ է՝ ըստ առաջացման պատճառների և ժամանակաշրջանի՝ Ցեղասպանության հետևանքով առաջացած, Հայաստանից նախորդ 30 տարիների ընթացքում գաղթած, և երրորդ շերտը առաջին շերտի զավակների 4րդ-5րդ սերունդներն են, ում համար հայ լինելը Հայաստանի հետ կապված չէ։ Իրականում Սփյուռքը երկու խումբ են, որոնցից մեկը շարժվում է սեփական շահով, իսկ մյուսը իր պարտքն է համարում հայրենիքի շահով առաջնորդվելը։ Սփյուռքի տարիների աշխատանքը ցույց են տալիս, որ Սփյուռքի հիմական ներդրումը գումարները չեն, այլ մշակութային ներդրումը՝ արվեստի տնտեսության մեջ։ Նպատակները շատ են՝ հայապահպանություն ամենուր, ինքնիշխանություն և զարգացում երկրում, անվտանգություն, տնտեսության հզորացում, որոնք կապահովվեն միասնականության ամուր հիմքի վրա։ Սակայն այդ ամենի համար պետք է միասնականություն, վստահության վերականգնում, հենց թեկուզ հավաքագրված միջոցների հարցում, նաև պետք ստեղծվեն պայմաններ հայկական կառույցների հետ առնչվելու, ու դա միայն Հայ Առաքելական եկեղեցին չպիտի լինի։
2-րդ դիտանկյունից ՝ Սփյուռքը Հայաստանակենտրոն չէ, բայց պիտի ստեղծվեն պայմաններ, որ հայրենիքը Սփյուռքին ձգի, կազմակերպել մեծ ներգաղթ, փոխել պետական համակարգի տրամաբանությունը, նշվեց, որ այդ առումով աշխատում է որոշ չափով Արցախի կառավարությունը։ Կարևորվեց սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտությունը, պետք է համամասնությամբ ներգրավել ընտրություններին: Սփյուռքին առաջարկվեց երկպալատ մոդելը, Ստեղծվի «Հայաստան» ներդրումային ընկերություն, լուծվի յուրաքանչյու դրսում ապրող հայից հարկի գանձման կարգավորված մոդելի ստեղծման հարցը։
Սփյուռքի պահպանման խնդիրը պիտի լուծվի Սփյուռքի նախարարություն բացելով, կրթական մակարդակը դրսում նույնպես անհրաժեշտ է բարձրացնել։ Մասնագիտական ցանցերից բացի պետք է ստեղծվի Գործարարների համագործակցային ցանց, Համահայկական ՏՏ ընկերություն, և լոբբիստական ցանց։ Սփյուռքն անհամբեր սպասում է, որ նորից կապվի Հայաստանի հետ, անհրաժեշտ է ստեղծել կառույցներ, որոնք կնպաստեն, որ Սփյուռքի վստահությունը վերականգնվի։

Մհեր Մխիթարյան

Այսօր Հայաստան -ինքնություն, պատասխանատվություն ազգային գիտակցություն հարցերի շուրջ զրուցեցինք Սփյուռքը՝ Ղազախստանի Ալմա-Աթին ներկայացնող, մասնագիտությամբ բժիշկ, ՏՏ ոլորտի աշխատակից, գործարար Մհեր Մխիթարյանի հետ։ Նա ասաց, որ ծնունդով հայաստանցի է, վերադարձել է Հայաստան մշտական բնակության, Կինը կիսով չափ է հայ, ընտանիքում երբեք ազգային խնդիր չեն ունեցել, Ալմա-Աթիում ոչ մի շփման ու էթնիկ խնդիր չի եղել, միշտ գիտակցել է, որ ինքը հայ ինքնության կրողն է, չնայած 20 տարի ապրել է այլազգիների մեջ, սակայն ամենակարևորը համամարդկային արժեքներն են, երբեք ազգայինը չի կարող խանգարել համամարդկայինին։ Նա նշեց, որ ամենակարևորն այն է, որ մարդ ինքը գիտակցի թե ով է և ինչ է ուզում աշխարհից։ Սփյուռքի հայը նույն հայն է, հաճախ մշակութային տարբերություններ էլ չկան, նայած թե երբ է սկսել Սփյուռքում ապրել։ Մեր այն հարցին, թե արդյոք հայրենիքի խնդիրներով ապրող հայը կարող է իր բնակության երկրի հետ տարաձայնություն կամ խնդիրներ ունենալ, Մհեր Մխիթարյանը հրաշալի բացատրեց, որ անձը պիտի իմանա, որ հայրենիքի նվիրյալ լիելը ամենևին չի նշանակում, որ նա պիտի ոտնահարի իր բնակության երկրի քաղաքական շահը։ Հայրենիքին աջակցելը բոլորովին չի կարող աղերսներ ունենալ բնակության երկրի օրենքները ոտնահարելու հետ։ Վերջապես, լավ քաղաքացին միշտ էլ մնում է օրենք հարգող քաղաքացի։ Նա հստակ պատկերացնում է, թե իր երեխաներին ինչպես պիտի հայեցի դաստիարակի և դա անում է։ Տղան խոսում է հայերեն, կինը լավ հասկանում է և արդեն նաև խոսում է․․․ Կարևորը մարդը հասկանա թե ով է ինքը, ինչպիսի էթնիկ և համամարդկային արժեքների կրողն է։ Հավասարություն սիրող և մարդուն հարգող մարդը չի կարող խնդիր լինել և խնդիր ստեղծել։ Միասնություն և փոխադարձ հարգանք, գիտակցում, թե ով ես ու մնացած հարցերը լուծելի են, կրթական մակարդակի և գիտելիքի ապահովումը պիտի լինի զարգացման ու միավորման հիմք։

Լարիսա Ալավերդյան

Օրենքին, մարդու իրավունքներին վերաբերող հարցերի մասին զրույց ունեցանք Տ․ Լարիսա Ալավերդյանի հետ, ով, ինչպես պարզվեց արտակարգ կին է, հրաշալի պատրաստված ու ազնիվ օրինապահ անձնավորություն։ Տ․ Լարիսայի հետ փորձեցինք քննարկել, թե Հայաստան - Սփյուռք կապերի ամրապնդման մեջ ինչպես կարելի է ավելի հղկել և ինչպիսի ձեռքբերումներ կարող ենք ակնկալել այդ բնագավառում համագործակցությունից։ Նա նշեց, որ ամենը կախված է ժողովրդավարության մակարդակից՝ այդ իրավունքները իրոք ժողովրդավարության հիմքի վրա են գործում, թե պարզապես օտարին ես ցույց տալիս թե ժողովրդավար ես։ Նա հատուկ նշեց՝ քանի դեռ ընտրությունները թափանցիկ ու անկախ չեն, մարդու իրավունքների հարցը լիարժեք լուծում չի ունենա։ Դատական համակարգը պիտի անկախ լինի․․․ Տ․ Ալավերդյանը ասաց, որ պետք է աշխատանք տանել Սփյուռքի ժողովրդավար երկրների մոդելների նմանությամբ ստեղծել պետական այնպիսի մեխանիզմեր, որոնք կապահովեն ժողովրդավարություն և նրանից բխող խնդիրների կարգավորում։ Մեր այն հարցին, թե ռազմական բնագավառում ինչ մեխանիզմներով են հարցերը լուծվում, երբ օրենսգրքերը ոչ մի կարգավորումներ չեն առաջարկում հենց այդ բնագավառի փակ լինելու առումով։ Տ․ Ալավերդյանը ևս մտահոգ էր այդ հարցով և բացատրեց, որ Սփյուռքի հետ համագործակցությունը այդ բնագավառում ևս էական նորամուծություններ կարող է բերել և, մենք պարտավոր ենք արդեն գոյություն ունեցող հաջող փորձը կիրառել, օրինակ Գերմանիայում, Անգլիայում նման խնդիրները լուծվում են պետական միջամտությամբ համակարգ ներգրավելով լավագույն երկարամյա փորձ ունեցող մասնագետներին խորհրդատվության ու փորձի փոխանակման համար։ Նա հատկապես նշեց, որ այդ մասնագետների սոսկ փորձը կիրառելով չէ, որ նշանակալից ձեռքբերումների են հասնում․ տվյալ պաշտոններում աշխատելու և գործունեություն իրականացնելու համար ընտրվում են հատկապես ազնիվ ու անկաշառ անձինք, ում համար ժողովրդավարությունը արժեք է։ Հայաստան – Սփյուռք հարաբերությունների առավել բարձր մակարդակի հասնելու ու վստահություն ներշնչող հարաբերություններ ձևավորեու համար սփյուռքի լավագույն և հայրենիքին նվիրված մասնագետները պիտի ներգրավվեն պետական կառույցներ ու լծվեն հայրենիքի շենացման գործին՝ կիրառելով, ընդ որում սխալվելու իրավունքը բացառող, հաջողված փորձ ունեցող երկրների քաղաքական մոդելները, որտեղ անկախության հետ միաժամանակ կան նաև պետական վերահսկող ժողովրդավար կառույցներ։
Նշենք, որ ժողովրդավարության առումով և Արցախից դուրս հայ մասնագետներին կառավարման մեջ ներգրավելու առումով Արցախը ունի որոշակի ձեռքբերումներ։
Մեր հարցազրույցների շարքը դեռ ավարտված չէ, վաղը համաժողովի 3-րդ` եզրափակիչ օրն է:

Պատրաստեց՝
Նաիրա ԳԱՍՊԱՐՅԱՆԸ
Հատուկ «Նիդ․ Օրագրի» համար՝ «Ապագա Հայկականը» համաժողովից, Երևան 11.03.2023