The Netherlands Diary/Նիդ.օրագիր

The Netherlands Diary/Նիդ.օրագիր
The Netherlands Diary

Saturday 22 September 2018

Դավիթ Սաֆարյանի ֆիլմերը Ամստերդամում

Սեպտեմբերի 17-ին, 18-ին և 20-ին Ամստերդամի Eye կինոցուցասրահում, ամեն օր նոր ծրագրով ցուցադրվելցին  Դավիթ Սաֆարյանի ֆիլմերը : Պաշտոնական բացմանը ներկա էին տարբեր քաղաքական ու հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ, տեղի ունեցան  ֆիլմերի քննարկումներ:
Տեղեկատվություն Սաֆարյանի մասին՝ ներկայացված է  տողատակում:
Informatie over Safarian:
Ընթերցողին ենք ներկայացնում  De film krant կայքի ծավալուն հոդվածը.

Maar toch, David Safarian

In het kader van het EYE-programma Previously Unreleased vergezelt een uitgebreid retrospectief de vertoning van David Safarians langverwachte Hot Country, Cold Winter. Tijd om kennis te maken met deze erfgenaam van de belangrijkste Russische en Armeense filmmakers.
Door Hugo Emmerzael

"Voor zo'n klein, geïsoleerd land kent Armenië een uitzonderlijk rijke filmcultuur," aldus Brits filmconservator Daniel Bird tijdens een lezing over filmpreservering op het Golden Apricot International Film Festival afgelopen zomer in de Armeense hoofdstad Jerevan. "Weinig landen van deze grootte produceren niet één, niet twee, maar zelfs drie meesters: Hamo Beknazarian, Artavazd Peleshian en Sergei Paradjanov." 
In sneltreinvaart hun belangrijkste bijdragen: Beknazarian was een pionier van de stille en de vroege geluidsfilm. Peleshian gaf met zijn poëtische documentaires in de jaren zestig een update aan montage­theorieën van Sovjetmakers als Sergei Eisenstein en Vsevolod Pudovkin. Paradjanov schetste met De kleur van granaatappels (1969) filmtableaus die verheven worden tot esoterische beeldkunst.


Hot Country, Cold Winter

Elektriciteitsrantsoen
Inmiddels maken deze meesters deel uit van de Armeense filmgeschiedenis. De enige overgebleven Armeense cineast die aanspraak kan maken op die traditie is David Safarian, een filmmaker die jarenlang onder de radar is gebleven. Zo heeft zijn tweede speelfilm Hot Country, Cold Winter (2016) hem bijna vijfentwintig jaar gekost. Dat voel je in dit persoonlijke werk, dat zich afspeelt tijdens de donkere en koude dagen in Jerevan begin jaren negentig toen net na de val van de Sovjet-Unie het land op een stevig elektriciteitsrantsoen werd gezet. Kunstenaarsstel Katya (Safarians vrouw Yana Druz) en Tigran (Ashot Adamyan) overleven dankzij water uit de put, kaarslicht, brandhout — of inmiddels waardeloze, maar brandbare bankbiljetten — en herinneringen aan vroegere, warmere dagen.
Safarian blikt met dit door Druz meegeschreven scenario ook terug op zijn eigen jeugd: het zoeken van plekken om buiten te spelen in het Jerevan van de Sovjet-Unie, het vinden van liefde, de eerste kennismaking met kunst en met film. Zoals in de rest van zijn oeuvre creëert Safarian met die persoonlijke verhalen een metafoor voor iets veel groters: het trauma van het Armeense volk na de genocide van 1915, een land onder druk — eerst van het communisme en daarna van het oprukkende kapitalisme — en een diasporavolk zonder toekomst.

Nieuwsgierigheid
De context is grimmig, maar Hot Country, Cold Winter is verre van neerslachtig. De film viert juist de veerkrachtige, creatieve mens, iets wat Safarian zelf ook kenmerkt. Geboren in 1953 in Jerevan in een familie van kunstenaars voelde hij op jonge leeftijd al de artistieke aantrekkingskracht. Zijn grootvader Sargis was de artdirector van Pepo (1935), de eerste geluidsfilm van Bek­nazarian en de medeoprichter van de nationale filmstudio Armenfilm. Toen Safarian vier was, kwam hij daar voor het eerst over de vloer. Decennia later vroeg een bejaarde man hem in diezelfde studio: "Herinner je je mij nog?" Toen je vier was vroeg je mij van welk materiaal de nepmuren op onze decors worden gemaakt."
Die nieuwsgierigheid kenmerkt de rest van Safarians carrière. Toen hij elf was, zag hij de komedie Tri plyus dva (1963) van de Armeense regisseur Genrikh Oganisyan en zei tegen z'n vader: "Ik wil dat ook doen." Met een omweg (via een studie industrieel ontwerpen en theater) kwam hij bij film terecht. Hij studeerde af met een lang theaterstuk en de korte documentaire Vocation (1975), een experimenteel portret van drie buitengewone Armenen: beeldhouwer Levon Tockmadjian, violonist Rouben Aharonian en schaakgrootmeester Rafael Vahanian. Het onzichtbare vierde personage is David Safarian, de virtuoze filmmaker die met ongebruikelijke beeldvoering en excentrieke montage de unieke kwaliteit van zijn onderwerpen probeert te vangen.

Montage van energie
De montagetechnieken van Vocation perfectioneerde hij in 1986 voor zijn filmacademie-afstudeerfilm However Odd, But Khokhlova. Puttend uit de montagebeginselen van Lev Kuleshov, de dialectische montage van Sergei Eisenstein en Peleshians 'montage van afstand' formuleerde Safarian voor dit portret van Sovjetfilmster Alexandra Khokhlova zijn eigen montagetheorie gebaseerd op energie. "Shots hoeven niet qua beeld, afstand of kleur op elkaar aan te sluiten als de energie van de persoon voor de camera maar klopt", legt Safarian in Jerevan uit, waar hij dit jaar een ereprijs voor zijn werk mocht ontvangen.
Dankzij deze 'montage van energie' maakte hij een uniek portret van Khokhlova die als eerste actrice op de zwarte lijst van de Sovjet-Unie terecht kwam. Daarnaast is However Odd, But Khokhlova ook een toepasselijk eerbetoon aan montagetheoreticus Kuleshov van wie Khokhlova de weduwe is. Voor deze vooruitstrevende metadocumentaire over film en filmsterren won Safarian de FIPRESCI-filmkritiekprijs op het filmfestival van Moskou en de hoofdprijs op het kortfilmfestival van Oberhausen.

Navolging van Paradjanov
Safarians voorliefde voor metaforisch gelaagde verhalen en intelligente montage uit zich het best in zijn speelfilmdebuut The Lost Paradise (1993). Net als opvolger Hot Country, Cold Winter put die film uit het verleden en heden van Armenië om te reflecteren op een onzekere toekomst. De Sovjet-Unie is net gevallen, kapitalistische projectontwikkelaars liggen op de loer om de huizen in een bergdorp op te kopen. De meesten overwegen een nieuw leven in een flat in de grote stad, maar sommigen geloven dat deze bergstreek een connectie heeft met het haast mythische oud-Armenië van voor de Sovjet-Unie en van voor de genocide. De esoterische muziek, mysterieuze belichting en indrukwekkende beelden maken van Lost Paradiseeen van de weinige navolgingen van Parajanovs cinema.
Safarian bekleedt dan ook een unieke plek in de Armeense filmgeschiedenis. Zijn mentors waren Sovjetfilmlegendes als Pawel Filonov (avant-garde kunstenaar en editor van Eisensteins Bronenosets Potemkin) en Ludmila Volkova (editor van Peleshians Wij). Zijn spirituele leermeesters: Beknazarian, Peleshian en Paradjanov. Waar zijn dan zijn opvolgers? Nieuw Armeens talent is nog niet te bespeuren op het filmfestival in Yerevan. Door een gebrek aan overheidsfinanciering en ondermaatse filmeducatie valt van Armeense film überhaupt amper te spreken. In de hedendaagse Armeense filmcultuur dreigt waardevolle historische filmkennis verloren te gaan. En toch is er Safarian die net als in zijn films een brug blijft slaan tussen het oude Armenië en de onzekere toekomst van het land. Wie in zijn voetsporen treedt legt direct contact met de rest van de rijke Armeense filmgeschiedenis.

Էդգարն ու իր մարզական հարուստ հավաքածոն

Նայմեխենում բնակվող 11-ամյա էդգարը, որն արդեն 8 ամիս է Նիդերլանդներում է ներկայացնում է իրեն: Նա հաջողությամբ սովորում է նիդերլանդերեն լեզուն և ներկայացնում է մի քանի երկրներում շահած իր թաեքվոնդոյի մարզական մեդալների հարուստ հավաքածոն:
Այդ մասին ներկայացրել է De Wijkreporters- ը, որը Նայմեխեն քաղաքի 11-13 տարեկան երեխաների կողմից ստեղծված մի նախագիծ է: Նրանք շրջում են թաղամասից թաղամաս գտնում իրենց հասակակիցներին և նրանց մասին ուրախ ու հետաքրքիր կարճ ֆիլմեր նկարահանում: 
Այս անգամ նրանք հանդիպել էին Էդգարին:



Edgar woont nu 8 maanden in Nederland. Oorspronkelijk komt hij uit Armenië. Daar was hij een echte taekwondo kampioen. Veel kijkplezier!


Պոլսո «Ժամանակ» թերթը «Նիդերլանդական օրագրի» նախագծին գործակից




Ինչպես հայտնի է Ամատունիների իշխանական տոհմի մասին հետաքրքիր նախագիծ է  սկսել «Նիդերլանդական օրագիրը»: Այս նախագծին արձագանքել են բազմաթիվ կայքեր, այդ թվում հայաստանյան «Հետք» հայտնի թերթը, Եվրոպական «Օրեր»  ամսագիրը, պատրաստվում է այդ թեմայով նյութ հրապարակել մոսկովյան երկլեզու «Ժամը» հանդեսը: Ամատունիների մասին շատ փաստեր ու լուսանկարներ  հրապարակվել են առաջին անգամ: Առաջիկայում ևս հրապարակվելու են նոր տեղեկություններ և լուսանկարներ: Թեև նախագծի Հեղինակային իրավունքը պատկանում է  «Նիդերլանդական օրագրին» և հղումը  պարտադիր է՝ այս շրջանակներում առավել քան խրախուսում ենք մեր նյութերի լայն տարածումը, պատմության քողարկված անցքերը մեր  հասարակությանը ներկայացնելը: Տպագիր տարբերակի հրապարակումը՝  տարբեր լրատվամիջոցների կողմից ավելի նախընտրելի է: Ինչու՞...Որպեսզի  այս  նոր  բացահայտումները հաղթահարեն  ժամանակը և  հասնեն ապագա սերունդներին ևս:  Հոդվածների առցանց տարբերակը որքան էլ ժամանակակից է և դյուրին տարածելու,  բազմացնելու,  հասարակության լայն շերտերին հասու դարձնելու համար, այնուամենայնիվ  վտանգը մեծ  է, որ ժամանակի ընթացքում դրանք կարող են անհետանալ համացանցային տիրույթից՝ ինչպես հաճախ լինում է: Առանց այն էլ ժամանակը մոռացության թանձր շղարշով է պատել պատմական ու ժամանակագրական շատ հերոսների կենսագրականներ, որոնց կորստից փրկելն ու պատմությանը վերադարձնելը ուժերի լարում է  պահանջում:


:
Ըստ մեզ շատ կարևոր մի խնդիր էլ կա. Եկել է պահը, որ հայ ժողովրդի արժանի զավակների ու պատմության հետ նրանց առերեսվելու մասին նյութերը  հրապարակվեն՝ թե արևելահայերեն, և թե արևմտահայերեն, որպեսզի հաղթահարվի բոլշևիզմի և խորհրդային ժամանակների  անջրպետը, որ երկփեղկել  էր  ազգը: Հիմա այդ խնդիրը չկա և ժամանակն է  հայկական աշխարհի երկու մասերում, նաև սփյուռքում համատեղ ճանաչեն մեր զավակների պատմության հետ ունեցած առնչություններն ու ընդհանրությունները:


Շատ գովելի է, որ այս առումով  ԺԱՄԱՆԱԿԸ  մեր կողքը կանգնեց և  համագործակից եղավ մեզ: Խոսքը Թուրքիայի Պոլսո մեջ հրատարակվող 1908թ. Գօ­չու­նեան եղ­բայր­նե­րի կող­մից հիմնված ԺԱ­ՄԱ­ՆԱԿ օրաթերթի մասին է, որը լույս է տեսնում  110 տարի անընդմեջ և որի  այժմյան հրատարակիչները  ևս Գօ­չու­նեան շառավիղը շարունակողներն են: Այն  ներկայումս հրատարակվող աշխարհում ամենահին հայկական պարբերականն է, որն անգնահատելի ծառայություններ ունի հայ մամուլի տարեգրության մեջ. հրատարակվում է արևմտահայերենով և նաև այդ պատճառով արժևորում ենք մեր համագործակցությունը: Մեզանում հազվադեպ են այն արհեստավարժ լրագրողները, որոնք միաժամանակ տիրապետում են մեր զույգ ոսկեղենիկ հայերենին: Դրանցից մեկը ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑՆ է: Նա  «Ժամանակ» թերթի աշխատակիցն է և հայերեն երկլեզու՝  «Արեւելք» կայքի հիմնադիր խմբագիրը: Հենց նա Նիկոդիմոս Ամատունուն վերաբերող բավականին ծավալուն նյութը թարգմանեց արևմտահայերեն և հարմարեցրեց տպագրության ծավալներին: Այժմ արդեն իրողություն է՝ Նիկոդիմոս Ամատունու մասին նյութը տպագրվել է Երեկվա  «Ժամանակ» թերթի  2018թ. սեպտեմբերի 20-ի թիվ 11750 համարում և զբաղեցրել է ամբողջ 3-րդ էջը՝    «Օշականի նշանաւոր հայը» վերնագրով:
Նույն վերնագրով հոդվածը լույս է տեսել նաև այսօրվա «Ժամանակի» կայք էջում:

Այս նախանձախնդիր համագործակցության համար մեր շնորհակալությունն ենք հայտնում արդեն իր երկդարյա ճանապարհը հարթող ԺԱՄԱՆԱԿԻՆ, Հրա­տա­րա­կու­թեան արտօնատեր Սարգիս Գօ­չու­նեանին, տնօ­րէ­նու­հի Նա­տիա Գօ­չու­նեանին,  գլխաւոր խմբագիր  Արա Գօ­չու­նեանին և ողջ  անձնակազմին մաղթելով նրանց բարի երթ ու կանաչ ճանապարհ՝  առաջադրված բոլոր առաքելությունների իրականացման ճանապարհին:
«Նիդերլանդական օրագիր»

Թերթային տպագիր տարբերակն այստեղ


ՕՇԱԿԱՆԻ ՆՇԱՆԱՒՈՐ ՀԱՅԸ

Այս յօդուածը ԺԱՄԱՆԱԿ օրաթերթին ղրկած է Հոլանտայի մէջ գործող
«Հոլանտական օրագիր» կայքէջը, որ տասը տարուան պատմութիւն ունի՝ հոլանտահայ կեանքը բազմակողմանի կերպով լուսաբանող եւ մեծ համբաւ ունի Եւրոպայի հայութեան մօտ:
Կայքէջի հիմնադիր Աշոտ Քնեազեան, մեզի տրամադրած է այս յօդուածին արեւելահայերէն տարբերակը՝ նպատակ ունենալով, որ առաջին անգամ Պոլսոյ մէջ տպագրուի հայ ազնուականութեան դասի ներկայացուցիչներէն Նիկոդիմոս Ամատունիին մասին, որուն անունը, հանգամանքներու բերումով, մոռացութեան մատնուած էր երկար տարիներ: Ան նաեւ կը նշէ, թէ հակառակ որ ազնուականական այդ տոհմը այսօր չկայ, սակայն այսօր Ամատունիներ կան ամէնուր:
Յօդուածին հեղինակը լրագրող Վահան Ամատունին է, որ նոյնպէս Ամատունիներու տոհմէն կը սերի (Նիկոդիմոս Ամատունիի հօրեղբօր ծոռն է), եւ իր պարտքը նկատած է ուսումնասիրել եւ գրել իր հռչակաւոր տոհմակիցին՝ Նիկոդիմոս Ամատունիին մասին: Ան այս յօդուածով նոր տեղեկութիւններ կը ներկայացնէ եւ անհրաժեշտ ճշդումներ կը կատարէ իշխան Նիկոդիմոս Ամատունիի կենսագրութեան մէջ, նաեւ կը յայտնէ, որ մեր իրականութեան մէջ շատ քիչ ազնուական տոհմերու ներկայացուցիչներ կրցած են իրենց մենաշնորհն ու դիրքը մինչեւ վերջ գործածել, քանի որ խորհրդային կարգերու հաստատումով վերացուցած է ազնուական հասկացութեան եւ այդ բառին վրայ: Անոնցմէ խլուած է ունեցուածքը, բազմաթիւ գերդաստաններ պարզապէս կեցած են վերացման եզրին, իսկ ոմանք, չենթարկուելով անարդարութեան, հանգրուան գտած են օտարութեան մէջ:
«Հակառակ անոր, որ համայնավարներու տիրապետութիւնը վերջ տուաւ ազնուականութեան դասի գոյութեան, հակառակ անոր որոշ ներկայացուցիչներ արդէն իրենց տիտղոսը պաշտօնապէս՝ իրենց մականունէն առաջ չեն կրած, բայց եւ այնպէս, շարունակած են իրենց նախնիներու աւանդոյթները, շարունակած են մեծ ներդրում ունենալ գիտական, քաղաքական, գրական եւ այլ շրջանակներէ ներս: Ցաւօք, անոնց մասին քիչ թէ շատ, առաւել կը յիշեն Ռուսաստանի եւ դրացի Վրաստանի մէջ, քան՝ մեզ մօտ՝ Հայաստան», կը գրէ Վահան Ամատունի: Ան բազմաթիւ գիրքերու, արխիւներու, վրացական, ռուսական, հայկական փաստաթուղթերու հիման վրայ կարեւոր թուականներու, անուններու, դէպքերու ճշդումներ կատարած է Ամատունիի կենսագրութեան մէջ եւ ապացուցած մանաւանդ անոր հայկական ծագումը՝ Օշական գիւղէն, փաստ մը, որ օտար աղբիւրներու մէջ անտեսուած է եւ չէ նշուած: Առհասարակ, Ամատունիները եղած են Օշականի երբեմնի տէրերը։ Ամատունիներուն շառաւիղները ժամանակի ընթացքին եւ յատկապէս ԺԸ.-ԺԹ. դարերուն տարածուած են դէպի զանազան բնակավայրեր. անոնց մէկ մասն ալ Վրաստան փոխադրուած է: Ծանօթ են իշխան Նափոլէոն Ամատունին, որ Թիֆլիզ ծնած է եւ հայ թատերական գործիչ եղած է:
Ծանօթ է նաեւ Սահակ Վարդապետ Ամատունին, որ 1856 թուականին Օշական ծնած է, Սուրբ Էջմիածնի միաբան էր, եղած է Մատենադարանի վարիչ եւ սինոտի անդամ: Երկար տարիներ աշխատակցած է «Արարատ» ամսագիրին եւ այլ պարբերականներու: 1911 թուականին հրատարակած է «Հին եւ նոր պարականոն ու անվաւեր շարականներ» գիրքը: «Հայոց բառ ու բան» աշխատութիւնը, որ կը պարունակէ Արարատեան եւ այլ բարբառներու տասնչորս հազար բառ ու դարձուածք:
Ամատունիներու շառաւիղի յետնորդները հիմնականին կ՚առանձնանային մտաւոր բարձր յատկանիշերով ու կազմակերպչական ունակութիւններով։ Օշականի Ամատունիներէն յայտնի են նաեւ Վազգէն Քահանան, վարժապետներ Աշխարհիկ եւ Իշխան Ամատունիները, բժիշկ Մարտին Ամատունին, տնտեսագէտ Վարդան Ամատունին, լրագրողներ Լեւոն եւ Վարդան Ամատունիները:
Վահան Ամատունիի գրչին պատկանող այս յօդուածը կը ներկայացնենք յապաւումներով եւ կը գործածենք նաեւ մեզի տրամադրուած լուսանկարները:
ՆԻԿՈԴԻՄՈՍ ԵՍԱՅԻԻ ԱՄԱՏՈՒՆԻ
…Դժբախտաբար իրականութիւն է, որ նոյնիսկ հայ հասարակութեան ծանօթ չէ Նիկոդիմոս Ամատունիին անունը, մասամբ կորսուած է՝ ընկերվարական կեղծ ժամանակաշրջանի դատարկութեան ու թանձր վարագոյրին պատճառով: Անոր մասին հայկական տպագիր համայնագիտարաններու եւ պատմական աղբիւրներու մէջ ոչինչ կայ: Որպէսզի ընթերցողը կարենայ մօտաւոր պատկերացում մը կազմել՝ թէ ո՞վ է Նիկոդիմոս Ամատունին, ըսենք, որ ան հայ եկեղեցական, գրական կեանքին մէջ ծանօթ «Հայոց բառ ու բան» բառարանի եւ այլ աշխատութիւններու հեղինակ Սահակ Վարդապետ Ամատունիի հօրեղբօր որդին է։ Այն ժամանակ բաւական յայտնի, Օշականի աւագ քահանայ Տ. Եսայիի որդին՝ մարդ մը, որուն եռանդուն նախաձեռնութեամբ Օշականի եկեղեցւոյ շէնքը հիմնովին վերականգնուած է:
Նիկոդիմոս Ամատունիի մասին գիտցած եւ լսած եմ իմ մանուկ տարիքէն։ Ուրախ ու հպարտ եմ, որ անոր ազգականն եմ ու անոր անունը, գործն ու մարդկային յատկանիշերը ուժերուս ու աջակիցներուս ջանքերով պիտի բացայայտեմ՝ աւա՜ղ, միայն այսքան ուշացումով, երբ աւելի վաղ կարելի կ՚ըլլար բազմաթիւ վկայութիւններ հայթայթել: Տեղեկութիւններ հաւաքելու միակ աղբիւրը անոր հարազատներն էին: Մտայղացումը կար, լրագրող աշխատած տարիներուս պէտք է հանդիպէի Նիկոդիմոսի եղբօր թորան՝ Օշականի միջնակարգ դպրոցի ուսուցիչ Իշխան Ամատունիին: Ան խոստացած էր հարուստ տեղեկութիւններ ու փաստեր տրամադրել Նիկոդիմոս Ամատունիի մասին: Դժբախտաբար, անոր վաղաժամ մահը, այնուհետեւ խորհրդային երկրի փլուզումը, տասնամեակներով ետ պահեցին նպատակը իրագործումէ: Տարիներ անց, երբ համացանցին մէջ փոքրիկ կենսագրական տեղեկութիւններ յայտնուեցան Նիկոդիմոս Ամատունիի մասին, հնարաւորութիւն ունեցայ հանդիպիլ հանգուցեալ Իշխան Ամատունիի որդիին՝ Գարեգին Ամատունիին: Նիկոդիմոս Ամատունիէն եւ Տ. Եսայի Քահանայի ընտանիքէն անոր տրամադրած լուսանկարները անկրկնելի են ու արժէքաւոր: Հակառակ անոր որ հայ շրջանակներու մէջ չեն գիտեր, թէ ո՛վ է Նիկոդիմոս Ամատունին, մինչդեռ անոր անունը հազուադէպ, բայց կը շրջանառուէր վրացական եւ ռուսական աղբիւրներու մէջ:
ՃՇԴՈՒԱԾ ԿԵՆՍԱԳՐԱԿԱՆ ՏՈՒԵԱԼՆԵՐ
Նիկոդիմոս Եսայիի Ամատունին ծնած է 3 մայիսին (15-ին) 1859 թուականին, Ռուսական կայսրութեան Երեւանի նահանգի Օշական գիւղին մէջ: Սկզբնական կրթութիւնը ստացած է ծննդավայր Օշական գիւղին մէջ, հօր՝ Տ. Եսայի Ա. Քահանայի մօտ։ Նախնական կրթութեամբ չբաւարարուելով, հակառակ ծնողքին կամքին, անակնկալ որոշումով հեռացած է գիւղէն, մեկնած է Թիֆլիզ եւ միացած 1784 թուականի վրաց Հերակլ Բ. թագաւորի, ապա ռուսաց Նիքոլայ Ա. ցարի հրովարտակներով ազնուականի տիտղոսը վերաշնորհուած, Թիֆլիզի մէջ ծանրակշիռ հեղինակութիւն վայելող իր ազգականներուն: Ապացուցելով Օշականի եւ Թիֆլիզի Ամատունիներու ժառանգական, ազգակցական կապը, ան կը վերականգնէ իր իշխանաց տիտղոսը:
Նիկոդիմոս Ամատունին ընդունուած եւ աւարտած է Ներսիսեան դպրոցը: Այստեղ ան կը ծանօթանայ թիֆլիզահայ կեանքին, կը մտերմանայ այն ժամանակուան հայ գրողներուն, կ՚ընկերանայ գրող, թատերագէտ, դերասան Պետրոս Ադամեանին: Թատերական յայտնի գործիչ Նափոլէոն Ամատունին յետագային իր դուստրը՝ Եւկենիան կնութեան կու տայ Նիկոդիմոսին: Մինչ այդ վերջինս, ուսումը կրկին շարունակելու ձգտումով, այս անգամ կը մեկնի Փեթերսպուրկ:
Այստեղ ուսանելուն եւ աշխատելուն զուգընթաց՝ եռանդուն հաղորդակցութիւն եւ մտերմութիւն կ՚ունենայ այն ժամանակներու գրեթէ բոլոր ակնառու մտաւորականներուն, պետական ու քաղաքական դէմքերուն հետ…
1889 թուականին կ՚աւարտէ Փեթերսպուրկի կայսերական համալսարանի իրաւաբանական բաժինը եւ կը ստանայ իրաւունքի գիտական աստիճան:
1890 թուականին աշխատած է դատական մարմիններէն ներս, նշանակուած է կառավարութեան ծերակոյտի քրէական վարչութեան մէջ եւ ունեցած է ոչ միանձնեայ քարտուղարի պետական աստիճան՝ 10-րդ դասի պաշտօնեայի կարգավիճակ:
16 Փետրուար 1893 թուականին եղած է Եքաթերինպուրկի մարզական դատարաններու դատական քննիչ (դատախազ):
1895 թուականին Ամատունին 9-րդ դասի պետական տիտղոսային խորհրդական էր:
Աշխատած է նաեւ Սարատովի մարզական դատարաններու դատական քննիչ (դատախազ), սեփական հարցմամբ նշանակուած է Քամենեց-Պոտոլսքի մարզական դատարանի դատական քննիչ:
1903 թուականի օգոստոսին առեւտրական նաւագնացութեան գլխաւոր կառավարիչին՝ մեծն իշխան Ալեքսանտր Միխայիլովիչին հրամանով նշանակուած է Ռուսաստանի նորաստեղծ Առեւտրական ծովագնացութեան եւ նաւահանգիստներու գլխաւոր վարչութեան չորրորդ կարգի յատուկ յանձնարարութիւններու պետ:
1904 թուականին անոր շնորհուած է պետական ոչ միանձնեայ խորհրդականի կարգավիճակ, եւ ան նշանակուած է դէպի Պարսից ծոց եւ շրջակայ շրջաններ Առեւտրական ծովագնացութեան եւ նաւահանգիստներու գլխաւոր վարչութեան կողմէ հանդերձաւորուող նաւային արշաւախումբի ղեկավար:
1905 թուականի օգոստոսէն մինչեւ 1906 թուականի ապրիլը, Ամատունին, որպէս Առեւտուրի նախարարի յատուկ յանձնակատար, գլխաւորած է նոյն ուղղութեամբ իր երկրորդ գաղտնի արշաւը դէպի Պարսից ծոցի նաւահանգիստներ եւ դրացի գաւառներ՝ յոյժ կարեւոր ռազմավարական նշանակութիւն ունեցող այս տարածքաշրջանի առեւտրական յարաբերութիւնները Ռուսաստանի հետ կարգաւորելու նպատակով:
1906 թուականին իշխան Նիկոդիմոս Ամատունի նշանակուած է առեւտուրի եւ արդիւնաբերութեան նախարարութեան Ռուս-դանուբեան Շոգենաւագնացութեան վարչութեան ղեկավար կազմին մէջ:
1907 թուականին իշխան Նիկոդիմոս Ամատունիին շնորհուած է պետական խորհրդականի աստիճան:
1908-1909 թուականներուն ան հետեւած է Ռուսաստանի գետային նաւատորմի աշխատանքներու բնականոն գործունէութեան, մասնաւորապէս դանուբեան նաւահանգիստներ կապի միջոցներու ապահովման աշխատանքներուն. կարգաւորած է ռուսական շոգենաւային ընկերութեան առեւտրային նաւերու աշխատանքն ու ուղեւորութիւններուն ճշգրիտ ժամկէտը: Նաւատորմը նոր նաւերով համալրած է: Ան է, որ Ռուսաստանի համար բացայայտած է այս նաւերուն առեւտրային նշանակութիւնը:
1909 թուականին անոր վստահուած է «Կայսր Նիքոլայ Բ.» շոգենաւին մէջ կազմակերպուած ռուսական արտադրութեան ապրանքներու ծփացող ցուցահանդէսին ղեկավարումը՝ Մերձաւոր Արեւելքի երկիրներու նաւահանգիստներ այցելութեան համար:
1910 թուականին Ամատունիին այս անգամ վստահուած է 1911 թուականի Թուրինի (Իտալիա) միջազգային ցուցահանդէսի ռուսական բաժինի լիազօրի պատասխանատու պարտականութիւնը:
1911-ին Ամատունի ստացած է պետական վաւերական խորհրդականի աստիճան:
Ան 1913 թուականին եղած է Հայաստանի մէջ: Անոր միջնորդութեամբ ու նախաձեռնութեամբ հիմնադրուած է իր ծննդավայր Օշական գիւղի դպրոցը։ Այդ տարիներուն համար եզակի երեւույթ մըն էր, երբ ցարական կառավարութիւնը ամէն ջանք կը գործադրէր ռուսական ազդեցութեան ամրապնդման եւ հայկական դպրոցներու վերացման համար: Անոր յաճախ կը թոյլատրէին անթոյլատրելին, քանզի ան ցարական պետութեան համար կ՚ընէր անկարելին: Ցարական պետութիւնը, ուր որ զայն գործուղէր, ինչ աշխատանք որ յանձնարարէր՝ Ամատունին պատուով կը կատարէր: Զայն կը գործուղէին այնտեղ, ուր տուեալ ասպարէզը կարգի պէտք է բերուէր եւ գերակայ էր պետական շահերուն համար:
Նախորդող տարիներուն գործելէ չէ դադրած եկեղեցիին ծխական դպրոցը, որուն աւագ քահանան էր իր հայրը՝ Եսայի Ամատունին, իսկ եղբայրը՝ Գարեգին Եսայի Ամատունին եղած է քանի մը գիւղերու ղեկավար եւ դպրոցի հոգաբարձուներու խորհուրդին նախագահը: Նիկոդիմոսի հօրեղբօր որդին, բառարանագէտ Սահակ Վարդապետ Ամատունին եւս, իր ուժերու ներածին չափ, նպաստած է Օշականի նորակառոյց դպրոցին. իսկ Նիկոդիմոս Ամատունի դպրոցի շէնքին կառուցման ոչ միայն գլխաւոր նախաձեռնողն էր, այլեւ՝ ամենամեծ բարերարը:
1914 թուականին՝ Առաջին աշխարհամարտի տարիներուն, Նիկոդիմոս Ամատունի Կարմիր խաչի միաւորման գլխաւոր տնօրէնութեան հրամանով նշանակուած է հիւսիս-արեւմտեան ճակատի դաշտային Պահեստի պատասխանատու ղեկավար:
Երբ 1917 թուականին մեծամասնականները (պոլշեւիկ) իշխանութեան գլուխ եկած են, քաղաքացիական պատերազմի տարիներուն Նիկոդիմոս Ամատունին Ռուսաստանի հարաւին մասնակցած է ընդդիմադիրներուն՝ ճերմակ բանակայիններու շարժումին:
Մինչեւ վերջ ան ջանացած է պայքարիլ ու երկիրը զերծ պահել համայնավարական յեղափոխութեան անկասելի տիրապետութենէն:
1920-ին կարճ ժամանակ մը ընդգրկուած է Ռուսաստանի Հարաւային կառավարութեան կազմին մէջ, մասնակցած է նիւթական եւ տնտեսական համագումարներու:
1920 թուականին Ճերմակ բանակի վերջնական ձախողումէն ու մեծամասնականներու լիակատար իշխանութեան գալէն ետք, Ամատունին արտագաղթած է Ֆրանսա: Հոն շարունակած է իր հասարակական, քաղաքական աշխոյժ գործունէութիւնը՝ մասնակցած է ռուսական մի քանի հասարակական կառոյցներու հիմնադրման:
Իր ունեցած բարձրագոյն պարգեւներուն մէջ կը նշուի, որ 1914 թուականէն կրած է 24 յունիս 1899 թուականի բարձրագոյն մարմինին սահմանած Կարմիր խաչի կըրծ-քանշանը:
1915 թուականին Ամատունին պարգեւատրուած է Սուրբ Վլատիմիրի երրորդ աստիճանի շքանշանով:
1916 թուականին արժանացած է Սուրբ Սթանիսլաւի առաջին կարգի շքանշանին՝ պատերազմական իրավիճակի ժամանակ Ռուսական Կարմիր խաչի միաւորման մէջ կատարած աշխատանքին համար:
Պարգեւատրուած է Ալեքսանտր Գ. կայսեր յիշատակի արծաթէ մետայլով:
Պարգեւատրուած է նաեւ Ռոմանովներու Տան 300-ամեակի պրոնզէ մետայլով:
Տիրոջ Ս. Գերեզմանի Ճշմարիտ Խաչ միաբանութեան անդամ է:
Քաղաքացիական արժանիքներուն համար պարգեւատրուած է Պուլկարական երրորդ կարգի շքանշանով:
Իր կեանքի վերջին ժամանակահատուածին Նիկոդիմոս Ամատունի ապրած է Փարիզի մերձակայ Սեն Ժընեւիեւ տը Պուա քաղաքի ռուսական տան մէջ: Մահացած է 4 մարտ 1946 թուականին եւ յուղարկաւորուած է Սեն Ժընեւիեւ տը Պուա քաղաքի գերեզմանատան մէջ՝ համայնավարական կարգերու չյարմարող բազմաթիւ ականաւոր ռուս մտաւորականներու, զին-ւորական, քաղաքական, մշակութային գործիչներու կողքին:
Եղբօր թորան՝ Իշխան Ամատունիի եւ անոր որդիին՝ Գարեգինի հաւաստմամբ, ան իր ունեցուածքը նուիրաբերած է Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութեան (ՀԲԸՄ): Դժբախտաբար, անոր շիրմաքարը բարւոք վիճակի մէջ չէ, եւ կը սպասէ բարերարի մը խնամքին:
ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ
Հինգշաբթի, Սեպտեմբեր 20, 2018



Ամատունիների իշխանական տոհմի մասին այս նախագծի հեղինակն է «Նիդերլանդական օրագիրը»:
Լուսանկարներն ու հոդվածաշարը հրապարակվում են առաջին անգամ: Հեղինակային իրավունքը պատկանում է՝  «Նիդերլանդական օրագրին»: Գրավոր հղումը՝ պարտադիր է:
ՈՒշադրություն
Հայ ազնվական Ամատունի տոհմի մասին պատմող այս նախագծը նպատակ ունի սփյուռքի և Հայաստանի մեր ընթերցողներին ծանոթացնել հայ ազնվական դասին, բացահայտել նրանց մասին գրված ու ավելի շատ չգրված էջերը, վեր հանել հայ ժողովրդի պատմության պայծառ էջերն ու պատմել մեր անվանի զավակների մասին: Նախագծի իրականացման համար պահանջվում է ժամանակ և միջոցներ` տեղային ու արխիվային ուսումնասիրությունների համար: Առանձին ուսումնասիրություններ ծախսատար են (օրինակ` Նիկոդիմոս Ամատունու մասին, ծնվել է Օշականում, ապրել և աշխատել է Վրաստանում, Ռուսաստանում : Նրա աճյունը գտնվում է Փարիզում` ամփոփված է ռուս նշանավոր գործիչների կողքին:

Ամատունիների իշխանական տոհմի մասին  «Նիդերլանդական օրագրի» նախագծի այլ հոդվածները

Ամատունիների շառավիղները

Նիկոդիմոս Եսայու Ամատունու մասին

Ազգագրագետ Սերգեյ Դմիտրիևը և Իշխան Նիկոդիմոս Ամատունու մասին նրա աշխատությունը

Իշխան Նիկոդիմոս Ամատունու կենսագրությունից (1903-1913)

Օշականի Ամատունիները և նրանց ավանդը տեղի դպրոցի ու եկեղեցու կառուցման գործում

Իշխան Նիկոդիմոս Ամատունու առնչությունը ռուսական ազգագրական թանգարանի հետ

Ազգագրագետ Սերգեյ Դմիտրիևը և Իշխան Նիկոդիմոս Ամատունու մասին նրա աշխատությունը

Նիկոդիմոս Ամատունին Բենուայի հուշերում

Սահակ վարդապետ Ամատունի. նոր էջեր կյանքի տարեգրությունից

Սահակ վարդապետ Ամատունու գերեզմանը վանդալիզմի ենթարկված

Ե՞ՐԲ Է ՄԱՀԱՑԵԼ ՍԱՀԱԿ ՎԱՐԴԱՊԵՏ ԱՄԱՏՈՒՆԻՆ

Արձագանք` «Սահակ վարդապետ Ամատունու գերեզմանը վանդալիզմի ենթարկված» հոդվածին

Սերունդներն այլևս կհիշեն որտեղ է թաղված Կոմիտասի առաջին ուսուցիչ Սահակ Ամատունին


Թեմային առնչվող այլ նյութեր`
Պոլսո «Ժամանակ» թերթը «Նիդերլանդական օրագրի» նախագծին գործակից

Թումանյանը, Կոմիտասն ու Սահակ Ամատունին

Այսօր իշխան Նիկոդիմոս Ամատունու մահվան տարելիցն է
Հոդվածի այլ հղումներ.

ԺԱՄ (ռուս.)

Sunday 16 September 2018

Ալիկ Ասատրյանը «Վերնատուն-22» ում ցուցադրել է մեր օրագրին առնչվող լուսանկարներ




Alik Assatrian-ը յուրահատուկ անձնավորություն է, մեր գիտեցածներից խիստ տարբերվող անհատականություն, ով ընկալում ու արվեստ է բերում կյանքի նուրբ երանգները: Նրա ընկալմամբ մատուցված նյութերը անտարբեր չեն թողնի ոչ մեկին: Նա բարու և գեղեցիկի որսորդ է, որ իր տիրույթում հաստատել է ազնվագույն բարիության թագավորությունը: Ալիկի ներկապնակի գույները հարուստ ու բազմազան են նրա վառ երևակայության պես ու այդ գույներն է, որ տարածել է ֆեյսբուքյան հարթակում, իր շուրջն հավաքել ամենատարբեր մասնագիտությունների ու զբաղմունքի տեր մարդկանց: Ոմանք` մինչ ինտերնետային սոցիալական հարթակները ծանրաբեռնել են իրենց անօգուտ շատախոսությամբ ու էգոիստական ինքնահաստատման ամենատարբեր դրսևորումներով, անպտուղ զազրախոսություններով, բամբասանքով ու շաղակրատությամբ, Ալիկ Ասատրյանը առանց որևէ ծախսի ստեղծել է իր շքեղ «Վերնատուն 22»-ը: Վերնատունն իր տանիքի տակ ավելի ու ավելի շատ մարդ է հյուրընկալում: Օր օրի աճում է խաղերի նկատմամբ մարդկանց հետաքրքրությունը: Նախագծերին գնալով ավելի շատ մարդ է մասնակցում: Պատճառը մեկն է` Ալիկը սիրում է մարդկանց, կիսում է նրանց հույզերն ու զգացմունքները, մասնակից լինում յուրաքանչյուրի ապրումներին:
Հաճախ նրան կարելի է նկատել ուշ ժամերին համակարգիչի մոտ: Զրույցներից մեկում իրեն ասել ենք.

- Հարգելի Ալիկ, ընդհանրապես հոբին պետք է լինի ազատ ժամանակը զբաղեցնելու տարածք և ոչ մի դեպքում քեզ մի ծանրաբեռնի:

Բացի դրանից նկատել ենք տվել, որ նյութը տեղադրելուց հետո ժամանակ պետք է տրամադրի մարդկանց, որ հասցնեն կարդալ: Ինչպես ասում են` մարսել, որից հետո նորերը կարող է տեղադրել:

Հետո իմանում ենք, որ բառացիորեն հարյուրավոր մարդիկ են մասնակցում խաղերին` դրանք պատմվածքներ գրելու, լուսանկարների, ֆիլմերի ամենատարբեր թեմաներով 22-ի նախագծերն են, որտեղ մարդիկ դրսևորել են իրենց կարողությունները և սահմանափակ ժամանակամիջոցում Ալիկը պետք է հասցնի դրանք տեղադրել էջում: Ահա թե, ինչի համար է նա, առանց չափազանցման օրական 17-22 ժամ նստում համակարգիչի դիմաց:

Հոյակապ օրինակ ու գերազանց նախաձեռնություն` ինտերնետային սոցիալական ցանցերն զբաղեցրած օգտատերերին: Ա՛յ հենց այդպես պետք է լինի ֆեյսբուքյան օգտատերերի էջերը` լինեն նրանք հեղափոխականներ, թե հակահեղափոխականների, սևեր թե սպիտակներ: Պետք է մաքրվեն հոգով ու շնչեն բարիության օդը: 
Բոլորս պետք է օրինակ վերցնենք: Ամեն տեղ կարելի է օգտակար գործ կատարել:
Hay Azian
Հ.Գ,-Ալիկի հանձնարարությունը հասել է նաև տողերիս հեղինակին: Այն ներկայացնում ենք նաև «Նիդերլանդական օրագրի» ընթերցողներին: Խիշտ չդատեք, որ...  :)
--------------



Alik Assatrian с Hay Azian.

 Վերնատուն 22-ի ֆոտո-լուսանկարչություն նախագծի հաջորդ մասնակիցը ,դա «Նիդերլանդական Օրագիր»- Էլեկտրոնային թերթի հիմնադիր, խմբագիր`Hay Azian-ն է: Էլեկտրոնային թերթը ինտերնետային եթերում է` սկսված 2012 թ. մարտ ամսից մինչ այսօր Նիդերլանդների Թագավորությունում, Հոլանդիայում: Ինտերնետային օրագիր-թերթի ուղղվածությունը` տեղեկատվական, գրական, մշակութային, հասարակական, քաղաքական է,հիմնական նպատակն է նպաստել հայ սփյուռքի համախմբմանն ու ամրապնդմանը, աճող սերնդի հայեցի դաստիարակմանը, գրական, հայրենասիրական հայացքների ձևավորմանը:Hay Azian-ը թերթում տեղադրում է հիմնականում Հոլանդահայ կյանքին, մշակութային անցուդարձին վերաբերվող նյութեր որոնք համարյա ամեն օր կարող եք տեսնել ֆեյսբուքյան երկնակամարում:Օրագիրը հնարավորինս տեղյակ է պահում ինչպես Հոլանդիայում ու հոլանդահայ համայնքներում տեղի ունեցող անցուդարձերին, այնպես էլ մայր հայրենիքում ու նրա սահմաններից դուրս տեղի ունեցող հիշարժան դեպքերին:
Անձամբ հանդիպել եմ այս հրաշալի մարդուն, և երանի այդպիսի հայեր շատ լինեին, նա կատարում է իր հայրենանվեր գործը կամավոր , անվճար և անշահախնդիր, երջանկություն է այդպիսի ընկեր ունենալը:
Հիմա տեսնենք թե Hay Azian -ն ինչպես է վերաբերվել իրեն տրված 22 բառերին և ինչ է մեզ ցույց տալիս :
Լուսանկարիների աջ անկյունում կտեսնեք անվանումները,
բարի դիտում ձեզ:

հայելի
լռություն


աչք

ջուր

ժամանակ

արմատ

սեր

անքնություն

աթոռ

հոգեվարք

մանկություն

նախանձ

ծիծաղ

ներկայություն

թափանցիկություն

մենակություն

սեղան

քայլեր

ընտանիք

հնամյա

էգոիստ


Saturday 15 September 2018

Զարմանալի ու հետաքրքիր` Իշխան Թովմասյանը

Զարմանալի ու հետաքրքիր տղա է Ֆրանսիայի Փարիզ քաղաքում բնակվող Իշխան Թովմասյանը:  
Զարմանալին այն է, որտեղ եղել է Իշխանը, ում հետ շփվել է` սիրել ու հարգել են նրան:  «Նիդերլանդական օրագիրը» մի քանի անգամ նրա մասին գրել է, և ոչ միայն մենք, նաև ֆրանսիական, ռուսական, հայկական լրատվամիջոցները...
Այդպես եղել է, երբ նա սովորել է քոլեջում, ապա Փարիզի Sciences Po ինստիտուտում, երբ փորձառնության էր անցել Ֆրանսիայում Հայաստանի դեսպանատանը: Հետո Ռուսաստանում, երբ ուսանել է  արտաքին գործերի նախարարությանն առընթեր Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտում (МГИМО)` միայն գովեստի խոսքեր ու համակրանք:

Քիչ առաջ էլ կարդացինք Իշխանի մասին հոդվածը «Հայերն այսօրում» ու հասկացանք, որ նա հետաքրքիր է  իր հայ տեսակով, ում մեջ Հայաստանն է, որով նա ապրում է:
 Հոդվածը ներկայացնում ենք ստորև:
______________


Հայաստան մեկնելն ի՞նչ է, որ չեմ կարող անել. ֆրանսահայ երիտասարդը որոշել է հայրենիք տեղափոխվել




«Հայերն այսօր»– Օգոստոսին, երբ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի տիկին Աննա Հակոբյանը Ֆրանսիա կատարած այցի ընթացքում հանդիպել էր հայկական համայնքի ներկայացուցիչների հետ, հավաքին ներկա երիտասարդներից մեկը՝ Իշխան Թովմասյան անունով, հարց էր ուղղել Աննա Հակոբյանին, թե Սփյուռքում ապրող երիտասարդներն ի՞նչ կարող են տալ, ինչպե՞ս կարող են օգտակար լինել Հայաստանին:
Ֆրանսահայ 25-ամյա երիտասարդի հարցը պատահական չէր: Նա ծրագրել է տեղափոխվել Հայաստան: Եթե առաջ Իշխանն ընդամենը մտածում էր այդ ուղղությամբ, Թավշյա հեղափոխությունից հետո հստակ որոշում է կայացրել. «Այսօր Հայաստանը պատմական շրջան է ապրում: Եթե հիմա իմ քայլը չանեմ, գիտեմ, որ հետո անպայման զղջալու եմ»: Երբ հակադարձում եմ, որ եթե չստացվի Հայաստանում աշխատանք գտնել կամ հաջողել, նա շատ վստահ պատասխանում է. «Չէ՞ որ ամեն քայլդ չէ, որ կարող է ստացվել: Իսկ երբ քո կատարած համարձակ քայլը Հայաստանին է վերաբերում, ավելորդ չէ փորձելը: Մտածում եմ, որ այսօր Հայաստանին ավելի շատ կարող եմ օգտակար լինել: Չգիտեմ, որ ոլորտում, բայց այդտեղ իմ կարիքն ավելի շատ կզգացվի այս պահին, քան Ֆրանսիայում»:
Իշխան Թովմասյանը ծնվել և մեծացել է Ռուսաստանում, մոտ 17 տարի է՝ բնակվում է Ֆրանսիայում: Ավարտել է Ֆրանսիայում և Եվրոպայում հայտնի Քաղաքական հետազոտությունների Փարիզի ինստիտուտը (Sciences Po): Բակալավրի որակավորումը ստացել է «Հասարակական գիտություններ և քաղաքագիտություն» մասնագիտությամբ, իսկ մագիստրատուրայում՝ «Մարդկային ռեսուրսների կազմակերպում և կառավարում»: Մեկ տարի փոխանակման ծրագրի շրջանակներում սովորել է Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարությանն առընթեր Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտում (МГИМО):
Ուսումն ավարտելուց հետո աշխատանքի է ընդունվել «Հերմես» ընկերության գլխամասային գրասենյակում՝ կադրերի ընտրության ու նրանց հետ տարվող աշխատանքների բաժնում: 
Այն հարցին, թե ինչ կարող է տալ Սփյուռքում ապրող երիտասարդը Հայաստանին, Իշխանը պատասխանում է. «Հնարավոր է՝ դրսում կրթություն ստացած երիտասարդներն այնպիսի հմտություններ, ունակություններ կարող են ձեռք բերած լինել, որոնք այսօր Հայաստանում երիտասարդները չեն կարողանում ստանալ կամ շատ քիչ հնարավորություններ ունեն յուրացնելու: Նաև կարծում եմ, որ այսօր Հայաստանում նոր կադրերի պակաս է զգացվում: Հետևաբար, մեր սովորած գիտելիքները, ունակությունները ներդնելով միայն՝ կարող ենք Հայաստանին օգտակար լինել: Շատերը կարծում են, որ կարող են ապրել արտերկրում և հեռվից տարբեր ձևաչափերով օգտակար լինել Հայաստանին՝ բարեգործություն, ներդրումներ և այլն: Իսկ ես մտածում եմ, որ Հայաստանին առավել օգտակար կարող ես լինել միայն հայրենիք տեղափոխվելով: Այդ է պատճառը, որ ծրագրում եմ հաջորդ տարի տեղափոխվել Հայաստան: Դեռ հստակ չեմ կարող ասել, թե ինչպես: Պարզ է միայն այն, որ Հայաստանում կլինեմ: Ուսումս այս տարի եմ ավարտել: Առաջարկ ունեմ շարունակելու աշխատանքս «Հերմես»-ում, բայց Հայաստան գալու ցանկությունն ավելի մեծ է: Այդ ուղղությամբ արդեն որոշ քայլեր եմ ձեռնարկում: Քանի դեռ պատասխան չունեմ, հստակ ոչինչ ասել չեմ կարող»:
Անվիճելի է, որ Իշխանը (և նրա նման հազարավորները Սփյուռքում) հեռանկարային երիտասարդ է, լավ կրթություն է ստացել, ունի բարձր վարձատրվող աշխատանք, լավ ապագա Ֆրանսիայում: Ի՞նչը, սակայն, նրան չի գոհացնում, որ ուզում է Հայաստան տեղափոխվել: Նրա պատասխանը շատ պարզ է. «Այդ հարցն ինձ շատ են տալիս, հատկապես ծանոթներս են զարմանում: Ինչո՞ւ եմ նման որոշում կայացրել, որովհետև հեռվից Հայաստանի քաղաքականության, խնդիրների մասին խոսելը իրատեսական չէ: Եթե ուզում ես ինչ-որ բանով օգնել կամ թեկուզ հասկանալ, թե ինչ է կատարվում, պետք է տեղում լինես: Տեղում լինելով միայն՝ կարող ես ճիշտ որոշում ընդունել: Նման քայլը նաև խորքում մի քիչ հայրենասիրական տարրեր ունի: Իմ նախընտրած պատմական կերպարը Նժդեհն է: Եթե սիրում ես Նժդեհին, չես կարող չսիրել Հայաստանը: Իսկ սիրելով Հայաստանը՝ ուզում ես ինչ-որ կերպ քո քայլն անել, քո լուման ներդնել, այսպես ասած, քո հայրենիքը ոտքի կանգնեցնելու համար: Շատերն ասում են՝ սխալ քայլ եմ անում, բայց ես լավատես եմ: Շատ մարդիկ ցանկություն ունեն, սակայն հնարավորություն չունեն: Երջանիկ եմ, որ այսօր ունեմ ո´չ միայն ցանկություն, այլև հնարավորություն: Եվ հետո, երբ տարբեր գրքեր ես կարդում և տեղեկանում, որ օրինակ՝ ինչ-որ մի ժամանակ մեկն այսինչ բանն է արել Հայաստանի համար, շատ հաճախ իր կյանքն է զոհել, Հայաստան մեկնելն ի՞նչ է, որ ես չեմ կարող անել: Պահ է գալիս, որ անկախ քո ունեցածից ու զբաղեցրած դիրքից, դու քեզ օտար ես զգում այն երկրում, որտեղ ապրում ես»:
Հայաստան մեկնելն ի՞նչ է, որ ես չեմ կարող անել. Իշխանի խոսքերը դեռ երկար ժամանակ հնչում էին ականջումս: Բայց չէ՞ որ շատերը հեռանում են Հայաստանից՝ շատ հաճախ այրելով բոլոր կամուրջները: Իրենց ծննդավայրը, հայրենիքն այնքան է օտարանում նրանց համար, որ կարճ ժամանակ անց անգամ դադարում են հայերեն խոսել: Իշխանն ինձ զարմացրեց, նաև ուրախացրեց ո´չ միայն Հայաստան տեղափոխվելու ոգևորությամբ: Նա ծնվել և ապրում է Սփյուռքում, տիրապետում է 5 լեզվի, բայց նաև վարժ խոսում է հայերեն, կարողանում է գրել ու կարդալ: Իշխանի պնդմամբ՝ դաստիարակության հարց է, եթե ծնողները խիստ են լինում՝ ստացվում է. «Մեր տանն արգելված է այլ լեզվով խոսելը, ինչը և մեզ են պարտադրել: Ծնողներս ասում են, որ դրսում միևնույնն է, օտար լեզվով խոսելու եք, տանն է միայն, որ հայերենը պետք է պահեք: Այդ է պատճառը, որ հայերեն եմ խոսում, դժվարությամբ, բայց կարողանում եմ նաև կարդալ և գրել: Ցավոք, հակառակ օրինակներն էլ կան, երբ Հայաստանում ծնված, մեծացած երիտասարդները 3-4 տարի դրսում ապրելով՝ այլևս հայերեն չեն խոսում: Հայերենն իմ մայրենին է, ինչպե՞ս կարող եմ չխոսել: Եվ ընդհանրապես, լեզուն առաջին հատկանիշն է հայ լինելու, հայ մարդ զգալու: Եթե դու մայրենիով չես խոսում, ինչքան ուզում ես մշակույթին, պատմությանը տիրապետիր, միևնույնն է, լեզվով է շատ բան փոխանցվում: Մայրենիի հանդեպ սերը ծնողներիցս եմ ժառանգել: Ես տիրապետում եմ մի քանի լեզուների, սակայն հայերենն ուրիշ հարթակում է ինձ համար: Մյուս կողմից էլ, բոլոր ընտանիքներում չէ, որ ժամանակ կամ հնարավորություն կա տան պայմաններում լեզուն փոխանցել: Այդ է պատճառը, որ Սփյուռքում կարևոր են ամենօրյա, կիրակնօրյա դպրոցները»:
Իշխանն այնքան կարևորեց ծնողների դերն իր դաստիարակության հարցում, որ հետաքրքիր էր իմանալ, թե արմատներով որտեղից են նրանք: Պարզվեց, որ մայրիկի կողմը Դաշտային Ղարաբաղից են, սակայն վաղուց Ռուսաստան են տեղափոխվել: Հայրիկի նախնիները Մուշից, Ղարսի գաղթել են Ապարանի շրջան, թեև Իշխանի հայրիկը շատ երիտասարդ տարիքում Ռուսաստան է տեղափոխվել: Երբ հարցնում եմ՝ ծնողներն ինչպես են ընդունել Հայաստան տեղափոխվելու որոշումը, Իշխանը ծիծաղելով պատասխանում է. «Ինչպես և բոլոր ծնողները, մի քիչ անհանգիստ են: Նրանք այնքան էլ դեմ չեն, համարում են, որ սա իմ ընտրությունն է: Չէ՞ որ հասուն մարդ եմ և կարող եմ ինքնուրույն որոշում ընդունել: Բայց եթե ասեմ, որ չեմ գնում, մնում եմ Ֆրանսիայում, նրանք էլ ավելի ուրախ կլինեն»: Այնուհետև շարունակում է, որ իր որոշմամբ շատերին է վարակել: Մի փոքր էլ զարմանում է, որ իր հետ համակարծիք են հատկապես իր այն ընկերներըորոնք Հայաստանի հետ որևէ կապ չեն ունեցել. «Նրանք հայրենիքում չեն ծնվել, մեծացել, այնտեղ հարազատներ չունեն: Բայց ավելի են ոգևորված, քան նրանք, որոնք իրենց կյանքի որոշ հատվածն անցկացրել են Հայաստանում»: Երբ հետաքրքրվում եմ՝ որն է պատճառը, Իշխանը պատասխանում է. «Ինձ թվում է, երբ հեռվում ես մեծանում, ավելի շատ ես գնահատում այդ ամենը: Օտար երկրում մեծանալով, այլ մշակույթներին առավել ծանոթ լինելով՝  քեզ համար նրանք, միևնույնն է, իդեալ չեն ձևավորում: Դու միշտ ձգտում ես քեզ հարազատ ինչ-որ բանի, թեկուզ այդ ինչ-որ բանը քեզ անծանոթ է»:
Զրույցն ավարտելուց առաջ Իշխանից հետաքրքրվում եմ, թե ինչի կարիք է զգում Ֆրանսիայում, որը կարող է գտնել միայն Հայաստանում: Նա մի պահ լռում է, հետո պատասխանում. «Հետաքրքիր հարց է: Ամեն ինչի՝ սկսած ուտելիքից, օդից, մարդկանցից: Հայաստանում ուրիշ մշակույթ է, քեզ հոգեհարազատ ես զգում այդ մշակույթի հետ: Կարծում եմ, ես այսօր շատ բախտավոր եմ, որ կարող եմ այսպիսի որոշում ընդունել: Այսպես հանգիստ եմ խոսում, որովհետև ինչ-որ առումով ապահովված եմ: Եթե որևէ բան այնպես չստացվի, կարող եմ վերադառնալ Ֆրանսիա: Բայց այդ ապահովվածությունն ինձ չի ոգևորում: Այո´, այստեղ ես կարող եմ հանգիստ, ապահով կյանքով ապրել: Լավ աշխատավարձ եմ ստանում, շատերը զարմանում են՝ ոնց կարող եմ այդ աշխատավարձից հրաժարվել և գալ Հայաստան: Այն պատճառով, որ ամեն ինչ կյանքում հարաբերական է: Գումարը, ֆինանսները քեզ չեն կարող երկարաժամկետ ինչ-որ տեղ պահել: Մի ուրիշ ձգտում պետք է լինի: Մեկը հայրենասիրություն կարող է համարել, մյուսը՝ կարոտ, արյան կանչ, տարբեր անուններ կարող ենք տալ, բայց հաստատ ինչ որ մի բան կա, որը քեզ ձգում է մի երկիր, որը հայրենիք են անվանում»:
Ավարտում եմ Իշխանի հետ զրույցը, մտածելով, որ հայրենասիրություն բառը շոշափելի է դառնում նաև նման պարզ ու անկեղծ խոսքերի տողատակում: Չգիտեմ, երբ Իշխանը կգա Հայաստան, կհաջողի այստեղ, թե՝ ոչ: Մի բան հստակ է. Հայաստանի հետ այն աներևույթ կապը, որն արդեն ունի իր մեջ, բավական է, որ չկորցնի իր տեսակն ու իր երկրին օգտակար լինելու պատրաստակամությունը: Եվ ամենևին էլ կարևոր չէ, Հայաստանում է ապրում, Ֆրանսիայում, թե մեկ այլ հեռավոր երկրում: Կարևոր է, որ նա իր մեջ արդեն կրում է մի փոքրիկ Հայաստան:
Լուսինե Աբրահամյան
-------------------
13/09/2018  

© Hayernaysor.am