Հարգելի խմբագրություն, հետևում եմ ձեր գրառումներին ու տեսնում եմ որքան են հավասարակշիռ ու անկողմնակալ ձեր հրապարակումները: Մտահոգ եմ մի խնդրով, որն արտահայտում եմ:
Վերջերս «168 am » թերթում և «Հայ Եկեղեցու նորություններ» էջում հրապարակված Արարատ քահանա Պողոսյանի հոդվածը՝ ուղղված գիտնական Ռուբեն Գալչյանի դեմ, բուռն արձագանք է առաջացրել։ Հեղինակը Գալչյանին մեղադրում է բարոյական դավաճանության, շահամոլության, երախտամոռության և գիտական արժանապատվությունը վաճառելու մեջ՝ պատճառաբանելով, թե նա մի ժամանակ ստացել է Եկեղեցու աջակցություն, սակայն հետագայում հանդես է եկել քննադատությամբ։
Նման մեղադրանքները, որքան էլ գունեղ բառերով ձևակերպված լինեն, մտահոգիչ են ոչ միայն որպես անձնական հարձակում, այլ՝ որպես ավելի խոր խնդիր՝ մտավոր ազատության և Եկեղեցու հանդուրժողականության սահմանների փորձություն։
Գիտնականը, որը ստանում է հովանավորություն իր աշխատությունը հրատարակելու համար, չի դառնում բարոյական պարտապան։ Աջակցությունը մշակութային կամ գիտական ծրագրի շրջանակում պարտավորություն է՝ հարգելու շնորհատուի անունը, սակայն ոչ՝ լռելու իր համոզմունքների մասին։ Մտավորականը գնահատվում է ոչ թե այն չափով, թե ում է գովաբանում, այլ այն ազնվությամբ, որով ասում է իր տեսած ճշմարտությունը—even եթե այդ ճշմարտությունը դուր չի գալիս իշխանության, եկեղեցու կամ հանրային կարծիքի կրողներին։
Եթե Ռուբեն Գալչյանը նկատել է Եկեղեցու կառավարման, կառույցային կամ բարոյական թերություններ և արտահայտել է իր տեսակետը, ապա դա գիտնականի իրավունք և պարտականություն է։ Մտավոր անկախությունը չի կարող սահմանափակվել անցյալում ստացած օրհնությամբ կամ նյութական աջակցությամբ։ Լռել հանուն երախտագիտության՝ դա կլինի ոչ թե վեհանձնություն, այլ մտավոր վախկոտություն։
Ավելի մտահոգիչ է այն հանգամանքը, որ քահանայական հարթակից հնչում են դատապարտող և վիրավորական արտահայտություններ, որոնք համահունչ չեն քրիստոնեական քարոզի ոգուն։ Քրիստոնեությունը երբեք չի եղել ատելության կամ պատժամիջոցների կրող, այլ՝ ներողամտության, համբերության և բարոյական ինքնաքննության կոչ։ Այն պահին, երբ հոգևորականը դատում է մարդուն ոչ թե սխալի, այլ դիրքորոշման համար, նա հեռանում է հենց այն առաքելությունից, որին ծառայելու է կոչված։
Գալչյանի գիտական գործունեությունը, որն ուղղված է հայկական պատմական քարտեզագրության, սահմանների և ազգային ժառանգության ուսումնասիրությանը, համընդհանուր ճանաչում ունի։ Նրան կարելի է քննադատել գիտական տեսակետների կամ մեթոդների համար, բայց ոչ՝ մտավոր դիրքորոշման կամ խոսքի ազատության դրսևորման համար։ Նրա վաստակը չի կարող չեղարկվել այն պատճառով, որ նա համարձակվել է այլ կերպ մտածել կամ արտահայտվել։
Եկեղեցու հեղինակությունը չի ամրապնդվում քննադատներին լռեցնելով։ Ճշմարիտ հավատքը վախենում է մեղքից, ոչ թե հարցադրումից։ Հայ Եկեղեցու մեծությունը միշտ կայացել է նրանում, որ այն կարողացել է ընդունել տարբեր կարծիքներ՝ չվերածվելով վախեցնող ինստիտուտի։ Մտավոր բանավեճը չի պղծում հավատքը, այլ մաքրում այն՝ հանելով կույր պաշտամունքի փոշին։
Այս համատեքստում Արարատ քահանա Պողոսյանի հրապարակումը ավելի շատ հիշեցնում է անհանդուրժողական արձագանք, քան հոգևոր խորհրդածություն։ Երբ բարոյական գնահատականը վերածվում է անձնական հաշվեհարդարի, տուժում է ոչ թե քննադատվողը, այլ հենց այն կառույցը, որը նման դատողություններն իր անունով տարածում է։
Ռուբեն Գալչյանի ազատ խոսքը կարելի է չհամաձայնել, բայց չի կարելի թիրախավորել այն՝ որպես դավաճանություն։ Ազնիվ քննադատությունը, որքան էլ ցավալի թվա, նպաստում է մաքրմանը։ Իսկ Եկեղեցու՝ որպես մեր հոգևոր և մշակութային հենասյունի, ուժը հենց այն է, որ այն կարողանա լսել անգամ իր ամենախիստ քննադատին՝ առանց գրգռման, առանց վիրավորանքի և առանց դատապարտման։
Այժմ ամփոփեմ միտքս: Ես Հայ Առաքելական Եկեղեցու հետևորդ եմ և խորը հարգանք ունեմ նրա դարավոր առաքելության հանդեպ։ Սակայն ցավով եմ նկատում, երբ Եկեղեցու սպասավորները իրենց խոսքում մոռանում են հենց այն սկզբունքը, որ քարոզում են՝ խոնարհությունն ու սիրո ուժը։
Եթե Եկեղեցին ժամանակին աջակցել է գիտնականին կամ ստեղծագործողին, դա պետք է լինի բարեգործություն՝ առանց պարտավորության կամ շահի ակնկալիքի։ Ոչ ոք իրավունք չունի բարեգործությունը վերածել հաշվեհարդարի։ Քրիստոսն ասաց. «Երբ ողորմություն անես, թող ձախդ չիմանա, թե ինչ է անում աջդ»։
Ռուբեն Գալչյանի կամ որևէ այլ մտավորականի հանդեպ մեղադրանքները, երբ դրանք հիմնվում են ոչ թե փաստերի, այլ անձնական վիրավորվածության վրա, չեն պատվում ո՛չ Եկեղեցուն, ո՛չ հավատքին։ Եկեղեցու ուժը քննադատությունից չի փոքրանում, այն փոքրանում է, երբ կորցնում է իր ներողամտությունը։
Սերը, ոչ թե վիրավորանքը, պիտի լինի հոգևոր խոսքի հիմքը։ Իսկ այն օրը, երբ քահանան սկսում է հաշվարկել իր բարեգործությունը, նա դադարում է Աստծո առաքյալը լինելուց։
Գրիգորի ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
No comments:
Post a Comment