Հայ ակադեմիական արվեստագիտության պատմության մեջ առաջին անգամ անցկացվեց գիտաժողով, որն ամբողջությամբ նվիրված էր երգիչ-բանահավաք, ազգագրագետ և ՀԽՍՀ վաստակավոր արտիստ Հայրիկ Մուրադյանի (1905–1999) գիտական ու մշակութային ժառանգությանը։
Գիտաժողովը կայացավ ՀՀ Գիտությունների ազգային ակադեմիայում և կազմակերպվել էր ՀՀ ԳԱԱ Արվեստի ինստիտուտի և «Հայրիկ Մուրադյան» հասարակական կազմակերպության նախաձեռնությամբ։
Բացման խոսքով՝ Մուրադյանի ժառանգության արժեքը
Միջոցառման սկզբում Արվեստի ինստիտուտի տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար Աննա Ասատրյանը ընդգծեց, որ սա առաջին ակադեմիական հարթակն է, որտեղ բազմակողմանիորեն ուսումնասիրվում է Հայրիկ Մուրադյանի դերը հայ երաժշտության և մշակույթի մեջ։
Իր ողջույնի խոսքում ՀՀ ԳԱԱ հայագիտության և հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար Յուրի Սուվարյանը հիշեցրեց, որ 1960-ականների երկրորդ կեսին Մուրադյանը մեծապես նպաստեց ազգային զարթոնքին։ Նրա նախաձեռնությամբ 1980-ին հիմնվեց «Ակունք» երգի և պարի համույթը, իսկ նրա կատարմամբ շուրջ 200 երգ պահպանվել է ձայնագրությունների տեսքով։ Մուրադյանի երգերը հնչել են նաև հայկական կինոնկարներում ու բեմական ներկայացումներում։
Առավոտյան նիստի ելույթները
Առավոտյան նիստը, որը վարեց Աննա Ասատրյանը, ներառում էր մի շարք թեմատիկ զեկույցներ․
Ալինա Փահլևանյան (Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիա) խոսեց Մուրադյանի ներդրման մասին ազգային երաժշտության համատեքստում։
Տաթևիկ Շախկուլյան (ՀՀ ԳԱԱ Արվեստի ինստիտուտ) վերլուծեց նրա երգերը կոմիտասյան երաժշտության տեսության շրջանակում։
Հասմիկ Հարությունյան (Կոնսերվատորիայի Գյումրու մասնաճյուղ) ներկայացրեց ժողովրդական երգերի տեքստ–համատեքստի համադրումները։
Հռիփսիմե Պիկիչյան անդրադարձավ Մուրադյանի դերակատարությանը «ազգագրական» համույթների ձևավորման գործում։
Աղասի Թադևոսյան խոսեց Երևանի քաղաքային միջավայրի և ժողովրդական մշակույթի փոխազդեցության մասին 1960–1980-ականներին՝ հատուկ ընդգծելով Մուրադյանի դերը։
Կեսօրվա նիստի նորահայտ դիտարկումները
Երեկոյան նիստը նախագահեց Տաթևիկ Շախկուլյանը։ Մասնակիցների ելույթները լուսաբանեցին Մուրադյանի ժառանգության տարբեր շերտեր․
Ջեմմա Բառնասյան բացահայտեց «Ակունքի» հիմնադրման պատմական դրվագներ։
Մարիաննա Տիգրանյան ուսումնասիրեց ծիսապաշտամունքային «Ցորեն եմ ցանիլ» երգի ներկայացումը Մուրադյանի երգացանկում։
Անի Հակոբյան ներկայացրեց նրա մեկնաբանությունները հայ ավանդական օրորների վերաբերյալ։
Մարգարիտ Սարգսյան անդրադարձավ հանրահայտ «Ջանիման» պարերգին։
Գայանե Ամիրաղյան կատարեց համեմատական վերլուծություն «Ծօվուն խավքյըմ կէր» երգի տարբերակների շուրջ։
Լիլիթ Արտեմյան վերլուծեց, թե ինչպես են Մուրադյանի «Հայրենի երգերը» արտացոլվել Երվանդ Երկանյանի ստեղծագործություններում։
Նոր հրատարակության շնորհանդես
Գիտաժողովի շրջանակում ներկայացվեց նաև «Հայրիկ Մուրադյան․ Հոդվածների ժողովածու» արժեքավոր աշխատությունը, կազմված և հրատարակված «Կարին» գիտական կենտրոնի ղեկավար Գարեգին Մասուրյանի կողմից։ Ժողովածուն ներառում է ինչպես տպագրված, այնպես էլ մինչ այժմ անտիպ հոդվածներ՝ նվիրված ազգային-ազատագրական շարժման պատմությանը։ Հատորին կից տեղ են գտել նաև Մուրադյանի կատարմամբ պահպանված հայրենասիրական երգերի 15 ձայնագրություններ։
Երգը՝ որպես ազգային հիշողություն
Հայրիկ Մուրադյանի խոսքերով․
«Երգը մեր պատմությունն է, մեր հիշողությունը։ Այն մեզ ուժ է տալիս թե՛ ուրախության, թե՛ վշտի պահին։ Մեր հին երգերը ամրապնդում են ազգային ոգին և դաստիարակում նոր սերնդին»։
Այս գիտաժողովը ոչ միայն հարգանքի տուրք էր երգիչ-բանահավաքին, այլև կարևոր քայլ՝ հայ ժողովրդական երաժշտության ակադեմիական ուսումնասիրության և գնահատման ճանապարհին։
05.09.2025/Նիդ.օրագիր
No comments:
Post a Comment