Սեպտեմբերի 21-ը որպես Անկախության խորհրդանիշ և քաղաքական-հասարակական իրողություն Հայաստանի համար
Ներածություն
Պատմական համատեքստ
Հայաստանի անկախության գործընթացը պետք է դիտարկել խորհրդային համակարգի ճգնաժամի և ժողովրդավարական շարժումների ալիքի շրջանակում։ 1991թ․ սեպտեմբերի 21-ին կայացած համաժողովրդական հանրաքվեի ժամանակ ընտրողների շուրջ 95 տոկոսը կողմ քվեարկեց Հայաստանի անկախությանը։ Սա դարձավ իրավաքաղաքական հիմք՝ Հայաստանի Հանրապետության վերածննդի համար։
Այս իրադարձությունը կարելի է դիտարկել որպես պատմական շարունակականության կետ․ այն կապում է Առաջին Հանրապետության (1918–1920թթ․) ժառանգությունը և Խորհրդային Հայաստանի գոյության փորձը։
Անկախության գաղափարի քաղաքակրթական նշանակությունը
Անկախությունը միայն պետականության իրավական փաստ չէ։ Այն ներառում է․
-
Ինքնության վերաիմաստավորում․ ազգային ինքնության նոր շերտերի ձևավորում՝ գլոբալացման պայմաններում։
-
Պետականության ինստիտուցիոնալացում․ պետական կառույցների ստեղծում և ամրապնդում՝ միջազգային իրավունքի շրջանակում։
-
Քաղաքացիական ինքնագիտակցություն․ հանրային մասնակցության և ժողովրդավարական սկզբունքների ամրապնդում։
Հայաստանի համար անկախության գաղափարը առանձնահատուկ արժեք է ստանում՝ հաշվի առնելով ժողովրդի պատմական փորձը, երբ պետականության կորուստը երկար ժամանակ հանգեցրել է օտար գերիշխանության։
Ժամանակակից մարտահրավերներ
Անկախության ձեռքբերումը ինքնին վերջնանպատակ չէր։ Այն բացեց նոր գործընթացների և դժվարությունների դուռ․
-
Անվտանգություն և պատերազմ․ Արցախյան հակամարտության չլուծվածությունը և տարածաշրջանային լարվածությունները շարունակում են ազդել անկախության իրականացման մակարդակի վրա։
-
Քաղաքական կայունություն․ ժողովրդավարության զարգացումը հաճախ բախվել է ներքին ճգնաժամերի ու իշխանության լեգիտիմության խնդիրների։
-
Տնտեսական անկախություն․ քաղաքական անկախությունը հաճախ հակասության մեջ է մտել տնտեսական կախվածության հետ՝ արտաքին ուժերի և էներգետիկ ռեսուրսների մատակարարման համատեքստում։
-
Մշակութային ինքնություն․ գլոբալացվող աշխարհում Հայաստանի առջև ծառացած է ազգային ինքնության պահպանման և արդիականացման խնդիրը։
Սիմվոլիկ և հասարակական ընկալումներ
Սեպտեմբերի 21-ը Հայաստանում ոչ միայն պետական տոն է, այլև հասարակության ինքնության վերստին ամրապնդման միջոց։ Այն խորհրդանշում է․
-
ժողովրդի կամարտահայտության ուժը,
-
պատմական արդարության վերականգնման ձգտումը,
-
հույսը՝ ապագայի նկատմամբ։
Սակայն պետք է նշել, որ տոնի ընկալումները հասարակության տարբեր շերտերում կարող են տարբեր լինել․ ոմանց համար այն հաղթանակի և ազատության խորհրդանիշ է, իսկ մյուսների համար՝ չիրագործված իդեալների և բաց թողնված հնարավորությունների հիշեցում։
Եզրակացություն
Սեպտեմբերի 21-ը Հայաստանի համար շատ ավելին է, քան պարզապես պատմական ամսաթիվ։ Այն խորհրդանշում է պետականության վերագտնումը, ազգային ինքնության ամրապնդումը և միջազգային հարաբերություններում ինքնուրույն դերակատարություն ունենալու ձգտումը։ Սակայն անկախության օրն իր ամբողջական իմաստով արժևորվում է ոչ թե միայն անցյալը հիշելով, այլև ապագայի պատասխանատվությամբ։
Անկախությունը Հայաստանի համար մնում է ոչ թե արդեն հասունացած իրականություն, այլ շարունակվող գործընթաց, որի ամրապնդումը պահանջում է ազգային համախմբում, արդյունավետ պետականաշինություն և ռազմավարական մտածողություն։
20.09.2025/Nid.oragir
Պատմաբան Արմեն Մարուքյանը սփյուռքի հայ դպրոցականների համար սեպտեմբերի 21֊ի առթիվ ուղերձ է պատրաստել, իսկ ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտի տնօրեն, բ.գ.դ. Վ․Կատվալյանը հայոց լեզվի մասին հանդես է եկել հետաքրքիր դասախոսությամբ: Սիրով այն ներկայացնում ենք:
No comments:
Post a Comment