Գրելու ազդակը եղել է 14-ամյա Վիկտոր Համբարձումյանի այցը բանաստեղծին 1922 թ. հունիսին: Զրույցի ժամանակ ապագա խոշորագույն գիտնականը Թումանյանին տեղեկություններ է հաղորդել Սիրիուսի մասին: Ն. Թումանյանը ևս հիշում է, որ գրվել է 1922 թ. ամռանը. «Աստղերով էր հետաքրքրվում և այդ օրերին էլ գրեց «Սիրիուսի հրաժեշտը»:
Սիրիո՛ւս, երկնից ահեղ անցվոր,
Ո՞ւրկից եկել,
Ո՞ւր ես թեքել,
Ո՞ւր ես ճեպում էդքան հըզոր,
Անճառ թափով,
Անծեր ճամփով,
Դարե՜ր, դարե՜ր հազարավոր։
Սիրիո՛ւս, երկնից շըքեղ գոհար,
Որ խաղում ես,
Փաղփաղում ես
Ճերմակ ու բիլ լուսով քո վառ
Ու զարդարում,
Ջըվարթ վառում
Մեր գիշերվան ճակատը մառ –
1922 թ. հունիս
Այս պատմությունը վկայում է 14-ամյա Վիկտոր Համբարձումյանի և Հովհաննես Թումանյանի առանձնահատուկ հանդիպման մասին՝ որն էլ դառնում է ներշնչման աղբյուր բանաստեղծի «Սիրիուսի հրաժեշտը» բանաստեղծության համար։
Վիկտորը՝ ապագա նշանավոր աստղագետը Թումանյանին պատմում է Սիրիուսի՝ ամենապայծառ աստղի մասին, այլ խոսքով տեղի է ունենում Գիտության և արվեստի հանդիպումը:
Այս պատմությունն աննախադեպ կերպով միավորում է գիտական հետաքրքրությունը և գեղարվեստական երևակայությունը։ Երիտասարդ գիտնականի ոգևորությունն ու գիտելիքը դառնում են արվեստի շարժիչ ուժ՝ հուշելով Թումանյանին գրել տիեզերական լույսի, խորհրդավոր ընթացքի ու անհասանելի հեռուների մասին։ Սա հազվադեպ և ներշնչող օրինակ է՝ թե ինչպես կարող է երիտասարդի սերմանած գիտական միտքը ծլել բանաստեղծի սրտում՝ ստեղծելով անմոռանալի այս գործը։
Թումանյանի այս բանաստեղծությունը ոչ միայն նկարագրում է Սիրիուսը որպես երկնային մարմին, այլև ներկայացնում է այն որպես խորհրդանիշ՝ անցողիկի, հզորի, հեռավորի ու լուսավորի։ Լիրիկական հերոսը դիտում է տիեզերքը ու մտովի հետևում այդ հսկա աստղի ճամփին՝ միաժամանակ արտահայտելով հիացմունք և կարոտ։
Հետագայում Վիկտոր Համբարձումյանը կդառնա աշխարհի ամենահայտնի աստղագետներից մեկը ու կհիշի այս պատմությունը։ Բայց այս փոքրիկ դրվագը ցույց է տալիս, որ դեռ պատանեկության տարիներին նա ուներ այնպիսի հետաքրքրություն, խորություն և հմայք, որ նույնիսկ Թումանյանի պես մեծ բանաստեղծը չէր կարող անտարբեր մնալ։
Սա մի բացառիկ պատմություն է, որտեղ մեկ ակնթարթ՝ պատանու և մեծերի հանդիպումը, դառնում է երկխոսություն գիտության ու պոեզիայի միջև։ «Սիրիուսի հրաժեշտը» ոչ միայն հիասքանչ բանաստեղծություն է, այլև մի դուռ, որը բացվում է դեպի հայ մտքի խորությունը՝ ու նրա կապը տիեզերքի հետ։
No comments:
Post a Comment