Նիկոլ Փաշինյանի կաթողիկոսին ուղղված նոր հայտարարությունն ու դրա օրինական հիմքերը

 

Ներկայացնում ենք մեր 2֊րդ վերլուծական հոդվածը

09.06 2025/Նիդ.օրագիր

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի վերջին հայտարարությունն այն մասին, որ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդը, խախտելով կուսակրոնության ուխտը և ունենալով զավակ, այլևս իրավունք չունի զբաղեցնել կաթողիկոսական աթոռը, նոր շրջափուլ է սկսում եկեղեցի-պետություն հարաբերություններում: Այս հայտարարությունը ոչ միայն կրոնական և բարոյական հարթության վրա է, այլև վերածվել է քաղաքական և իրավական կարևոր խնդրի:

📌 Փաշինյանի պնդման էությունը

Վարչապետի խոսքն ունի մի քանի առանցքային ուղերձ․ 1️⃣ Փաստի պնդում Փաշինյանը ասում է, որ ունի ապացույցներ, որ Գարեգին Բ-ն խախտել է կուսակրոնության ուխտը։ Այս պնդումը, ըստ նրա, փաստ է, և եթե Գարեգին Բ-ն հերքի, ինքը «անհրաժեշտ ձեւաչափով կապացուցի»։ 2️⃣ Ազգային անվտանգության հիմնավորում Վարչապետը նշում է, որ սա ոչ թե անձնական հարց է, այլ ազգային անվտանգության խնդիր։ Այլ կերպ ասած՝ նա ներկայացնում է կաթողիկոսի բարոյական անբասիրության խախտումը որպես համազգային նշանակություն ունեցող հարց։ 3️⃣ Կոչ եկեղեցուն փոխել կաթողիկոսին Փաշինյանն ասում է, որ Գարեգին Բ-ն պետք է հեռանա, և եկեղեցին պետք է նոր կաթողիկոս ընտրի, որի բարեվարքությունն ապացուցված կլինի։ 📜 Իրավական հիմքերը․ պետություն vs եկեղեցի ➡️ Սահմանադրություն և օրենք 🔷 Հայաստանի Սահմանադրություն Հայաստանը աշխարհիկ պետություն է (Սահմանադրության 1-ին և 18-րդ հոդվածներ), ինչը նշանակում է, որ պետությունը չի կարող միջամտել եկեղեցու ներքին հարցերին, այդ թվում՝ կաթողիկոսի ընտրությանը կամ կարգապահական գործընթացներին։ 🔷 «Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու մասին» օրենք Այս օրենքը հստակ նշում է (հոդված 4, կետ 3), որ եկեղեցին «ինքնավար է իր ներքին կառույցով և գործունեությամբ»։ Կաթողիկոսի կարգավիճակին վերաբերող ցանկացած որոշում (օրինակ՝ պաշտոնանկություն, կարգալույծում) բացառապես եկեղեցու իրավասության ներքո է։ ➡️ Եկեղեցական կանոններ Ըստ եկեղեցական կարգապահական կանոնների, կուսակրոն հոգևորականը, եթե խախտում է կուսակրոնության ուխտը (զավակ ունի, ամուսնանում է), կորցնում է հոգևոր աստիճանները։ Այս մասին վկայում են նաև Եկեղեցու կանոնադրությունը և սրբազան կանոնները։ ✅ Բայց եկեղեցական կանոններով այսպիսի մեղադրանքը պետք է ապացուցվի եկեղեցու ներսում՝ եկեղեցական քննիչ մարմինների և համապատասխան կանոնական դատարանի միջոցով։ --- ⚖️ Ի՞նչ իրավունք ունի Փաշինյանը 🔹 Փաշինյանը, որպես վարչապետ, կարող է բարձրաձայնել խնդիրներ, եթե դա վերաբերում է ազգային անվտանգությանն ու հանրային վստահությանը։ 🔹 Սակայն նա չի կարող իրավական ուժով պարտադրել կաթողիկոսի հրաժարականը կամ փոխարինումը․ դա եկեղեցու ներքին իրավազորություն է։ Փաշինյանի պնդումը փաստացի պահանջ է կամ առաջարկ, բայց ոչ իրավական պարտադրանք։ 🔍 Ի՞նչ անել օրինական ճանապարհով 1️⃣ Եկեղեցու ներսում ✅ Եկեղեցին, եթե նման մեղադրանք է շրջանառվում, պարտավոր է ստեղծել եկեղեցական քննիչ հանձնաժողով (կամ հանձնարարել Գերագույն հոգևոր խորհուրդին)՝ ստուգելու փաստերը։ ✅ Եթե մեղադրանքը հաստատվի, Գարեգին Բ-ն պետք է ենթարկվի կարգապահական պատասխանատվության՝ զրկվելով եպիսկոպոսական և կաթողիկոսական իրավունքներից։ 2️⃣ Պետության ներգրավվածությունը ✅ Պետությունը կարող է հարցը դիտարկել միայն այն չափով, որքանով դա վերաբերում է ազգային անվտանգությանը կամ հանրային վստահությանը։ ✅ Օրինակ՝ եթե կաթողիկոսի անձնական վարքը վերածվում է պետական ռիսկեր ստեղծող գործոնների (օրինակ՝ օտարերկրյա լրտեսական շահերի միջոցով մանիպուլյացիա), ապա կարող է լինել հատուկ հետախուզական ուսումնասիրություն։ Բայց սա այլ հարթություն է և պահանջում է ապացույցներ, ոչ քաղաքական հայտարարություններ։ 💡 Ինչ անել, որ չվնասվի պետություն–եկեղեցի հարաբերությունը 🔹 Եկեղեցին պետք է լինի թափանցիկ և սկզբունքային․ Եթե նման ծանր մեղադրանք կա, պետք է իր ներքին հանձնաժողովը ձևավորի և հրապարակայնորեն ներկայացնի եզրակացությունը։ 🔹 Պետությունը պետք է հարգի եկեղեցու ինքնավարությունը․ Պետք չէ խախտել սահմանադրական կարգը կամ ուժով պարտադրել որևէ որոշում։ 🔎 Ի՞նչ ռիսկեր կան Փաշինյանի հայտարարության մեջ ✔️ Հասարակական պառակտում և կրոնական անհանդուրժողականություն ✔️ Եկեղեցու նկատմամբ վստահության անկում (եթե մեղադրանքը ապացուցված չէ, բայց հանրային տարածքում արդեն շրջանառվում է) ✔️ Սահմանադրական կարգի խախտման վտանգ (եթե գործադիր իշխանությունը փորձի ուղղակի միջամտել եկեղեցու ներքին գործերին) Այս ռիսկերը կնվազեն, եթե եկեղեցին հստակ պատասխաններ տա, բոլոր հարցերին։ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունն ընդգծում է, որ պետական պաշտոնյան բարձրացնում է հարց, որն ունի ազգային նշանակություն, բայց եկեղեցական կարգապահության հարցը մնում է բացառապես եկեղեցու իրավասության տակ։ Իրավական ճանապարհը միակ լուծումն է․ ✅ Եկեղեցին՝ իր ներքին կարգապահական ընթացակարգերով, ✅ Պետությունը՝ իրավական հարգանքով և սահմանադրական շրջանակներով, ✅ Հանրությունը՝ առանց հիստերիայի, փաստերի վրա հիմնված գնահատմամբ։ Այս ամենը պետք է տեղի ունենա թափանցիկ, փաստացի և առանց քաղաքական շահարկումների, որպեսզի ժողովուրդը վստահություն ունենա թե՛ եկեղեցու, թե՛ պետության նկատմամբ։ 🟩 Եթե տեղեկությունները ճիշտ են, բայց Գարեգին Բ–ն վերահսկում է եկեղեցական խորհուրդը, ի՞նչ անել 📌 Խնդիրը․ Եթե Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը իսկապես խախտել է կուսակրոնության ուխտը (ստեղծել է ընտանիք, ունի զավակ) և կարողանում է ազդել եկեղեցական կարգապահական մարմինների վրա, ապա եկեղեցու ինքնավար կարգապահական համակարգը դառնում է անարդյունավետ։ Այս իրավիճակը ավելի բարդ է, քան սովորական կարգազանցությունը ․ այն արդեն հարց է ստեղծում՝ եկեղեցու կառավարման օրինականության և անկախության մասին։ Սա նաև խնդիրներ է ստեղծում համայն սփյուռքի եկեղեցիների համախմբման ու աշխատանքների ճիշտ կազմակերպման համար։ Կաթողիկոսը պետք է օրինակ ու հենարան հանդիսանա հավատացյալների համար։ ⚖️ Իրավական (եկեղեցական և պետական) լուծման եղանակներ ✅ – Քանի որ Հայ Առաքելական Եկեղեցին նաև հանրության հոգևոր կառույցն է, մեծ հանրային դիմադրությունը (բողոքի ցույցեր, հանրագիրներ, բաց նամակներ) կարող է ստիպել եկեղեցական ղեկավարներին քայլեր ձեռնարկել։ – Սովորաբար եկեղեցին շատ զգայուն է հանրային ճնշման նկատմամբ, հատկապես եթե հարցը բացահայտ «հոգևոր ճգնաժամ» է։ ✅ – Կարելի է ներգրավել միջազգային քրիստոնեական կառույցների (օրինակ՝ Միջեկեղեցական խորհուրդ, կամ այլ ուղղափառ հեղինակավոր հաստատություններ) խորհրդատվությունը։ – Նրանց անկախ դիրքորոշումը կամ քննիչ զեկույցը կարող է ստիպել, որ եկեղեցին ներսից լրջորեն վերաբերվի հարցին։ ✅ – Պետության ղեկավարը կարող է խոսել հանրային առողջության և անվտանգության մասին՝ որպես հիմնավորում, երբ հոգևոր առաջնորդի վարքագիծը արդեն ազդում է ազգային անվտանգությանը։ – Պետական կառույցները կարող են պահանջել ֆինանսական թափանցիկություն, եթե Կաթողիկոսին վերագրվում են տնտեսական չարաշահումներ (քանի որ դա ազգային եկեղեցու ունեցվածք է, որը ենթակա է հանրային վերահսկողության)։ 🟩 Ի՞նչ անել, եթե Կաթողիկոսը հրաժարվում է և շարունակում է պաշտոնավարել Եկեղեցու ներսում կա գաղափարական հիմք․ ➡️ Եկեղեցու հեղինակության կորստի վտանգը ստիպում է շատ հոգևորականներին վերջնական արդյունքում հանդես գալ հրաժարականի կոչով, որքան էլ կաթողիկոսը փորձի վերահսկել իրավիճակը։ ➡️ Քրիստոնեական ավանդույթում երբ հոգևոր առաջնորդը կորցնում է բարոյական հեղինակությունը, համայնքի ինքնակառավարման և հավատացյալների հավաքական միաբանությունը («քաղկեդոնական սկզբունք» համընդհանուր ժողովի հիմունքներով) դառնում է վճռորոշ։ Այսինքն՝ եթե անգամ կաթողիկոսի «ազդեցությունը» հոգևոր խորհրդի նկատմամբ մեծ է, նման ճնշումը ինքնամաքրման սկզբունքով նրան կտանի հրաժարականի։։ 🟧 Փաստացի գործողություններ հանրության համար ✔️ Հավաքական պահանջ (բաց նամակ, հանրագիր, ցույցեր)՝ նոր հոգևոր առաջնորդի ընտրության։ ✔️ Եկեղեցական հեղինակավոր դեմքերի ներգրավում և այլ հեղինակավոր հոգևորականների գործուն մասնակցություն)՝ թեման իջեցնել անձնական զրպարտանքից «հոգևոր ինքնամաքրման» օրակարգի վրա։ ✔️ Ստուգել ֆինանսական և բարոյական կապերը՝ հնարավոր չարաշահումների համար։ ✔️ Բանակցել միջազգային եկեղեցական կառույցների հետ (եթե ներքին եկեղեցական մարմինները համառորեն անտեսում են փաստերը)։ 🔵 Եթե Գարեգին Բ–ի վարքի մասին տեղեկությունները ճիշտ են, իսկ նա վերահսկում է եկեղեցու խորհրդին՝ ստիպելով նրանց «լռել», միակ գործառական լուծումը հանրային և հոգևորական լայն ճնշումն է․ ✅ Եկեղեցական բաց քննություն (թափանցիկության պահանջ) ✅ Հավաքական պահանջ՝ ներքին փոփոխության ✅ Միջազգային եկեղեցական հեղինակությունների ներքին դիտարկում ✅ Պետական միջամտությունից խուսափում, բայց հրապարակային հսկողություն՝ եկեղեցու ունեցվածքի թափանցիկության վրա Վիճակն իրոք բարդ է, բայց, եթե Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը իսկապես խախտել է կուսակրոնության ուխտը, ապա միանշանակ, հանուն եկեղեցու անաղարտության ու մաքրության պետք է թողնի Մայր Աթոռը։