ՀՈԼԱՆԴԱՑԻ ԼՐՏԵՍՈՒՀԻՆ

Մատա Հարիի արձանը Նիդերլանդների Լեուվարդեն քաղաքում

Մատա Հարի՝ Առեղծվածային Լրտես կամ Քաղաքական Նոխազ

Մատա Հարին (իսկական անունը՝ Մարգարետտա Գերթրուդա Զելլե) ծնվել է Նիդերլանդների Լեուվարդեն քաղաքում: համարվում է պատմության ամենահայտնի լրտեսական կերպարներից մեկը։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նրա անունը կապվեց Գերմանիայի օգտին լրտեսության հետ, ինչը հանգեցրեց նրա ձերբակալմանը, դատապարտմանը և մահապատժին։ Սակայն մինչ օրս նրա իրական դերը մնում է քննարկման առարկա։

Ճանապարհ դեպի լրտեսական աշխարհ

Մատա Հարին սկզբում հայտնի էր որպես էկզոտիկ պարուհի, ով 20-րդ դարի սկզբին ելույթ էր ունենում Փարիզում, Բեռլինում և այլ եվրոպական քաղաքներում։ Նրա պարերն ու հմայքը նրան դարձրել էին ազդեցիկ մարդկանց սիրելին, ներառյալ բարձրաստիճան զինվորականներին ու քաղաքական գործիչներին։

Երբ սկսվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը (1914-1918), Եվրոպան բաժանվեց հակամարտող ճամբարների․ Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան և Ռուսաստանը (Եռյակ դաշինքը) պատերազմում էին Գերմանիայի, Ավստրո-Հունգարիայի և Օսմանյան կայսրության (Կենտրոնական տերությունները) դեմ։ Այս պայմաններում Մատա Հարին հեշտությամբ կարող էր հայտնվել լրտեսական աշխարհում՝ շնորհիվ իր կապերի։

Լրտեսության մեղադրանքները

Համաձայն Ֆրանսիայի գաղտնի ծառայության, Մատա Հարին աշխատում էր Գերմանիայի օգտին։ Նրանք պնդում էին, որ նա հայտնի էր որպես «H-21» ծածկանունով լրտես։

1916 թվականին, երբ նա փորձում էր հատել սահմանը, բրիտանական հետախուզությունը՝ «MI5»-ը, նրան ձերբակալեց։ Չնայած նրան չկարողացան մեղադրանք ներկայացնել, Ֆրանսիայի իշխանությունները նրան դիտարկում էին որպես գերմանացի գործակալ։

1917 թվականին ֆրանսիական գաղտնի ծառայությունը հայտարարեց, որ որսացել է գերմանական հաղորդագրություններ, որտեղ նշվում էր «H-21» լրտեսը, ով արժեքավոր տեղեկություններ է փոխանցում Գերմանիային։ Այս հաղորդագրությունները, ըստ հետաքննության, վերաբերում էին Մատա Հարիին։

1917 թվականի հուլիսի 24-ին Փարիզում սկսվեց նրա դատավարությունը։ Չնայած հստակ ապացույցների պակասին՝ նրան մեղավոր ճանաչեցին։ Գլխավոր մեղադրանքները` Նա իբր փոխանցել էր ֆրանսիական և բրիտանական զորքերի տեղաշարժի մասին տեղեկություններ Գերմանիային, կասկածում էին, որ նա երկակի գործակալ էր և կարող էր աշխատել միաժամանակ ինչպես Ֆրանսիայի, այնպես էլ Գերմանիայի համար։ Նրա բազմաթիվ սիրային կապերն ու շքեղ կյանքը ավելի կասկածելի էին դարձնում նրան։

Մահապատիժ

1917 թվականի հոկտեմբերի 15-ի առավոտյան Մատա Հարին գնդակահարվեց Ֆրանսիայի Վենսեն ամրոցում։ Ըստ լեգենդի, նա ժպտալով նայեց իր մահվան ջոկատին և հրաժարվեց աչքերը կապել։ Մատա Հարին՝ լրտես, թե՞ զոհ: Տարիներ անց պատմաբանները սկսեցին կասկածի տակ առնել դատավարության արդարությունը։ Շատերը կարծում են, որ Մատա Հարին իրականում չէր հանդիսանում լուրջ լրտես, այլ պարզապես քավության նոխազ, որին Ֆրանսիան օգտագործեց, որպեսզի արդարացնի ռազմական անհաջողությունները։

1917 թվականին, երբ պատերազմը վատ էր ընթանում Ֆրանսիայի համար, իշխանություններին անհրաժեշտ էր հանրությանը ցույց տալ, որ ներքին թշնամիների դեմ պայքար է տարվում։ Այդ համատեքստում Մատա Հարին դարձավ իդեալական մեղադրյալ։

Չնայած նրան, որ Մատա Հարին մահապատժի ենթարկվեց որպես լրտես, նրա իրական գործունեությունը առեղծված է մնում մինչև այսօր։ Ոմանք նրան համարում են փայլուն գործակալ, մյուսներն ընդամենը զոհ, ով հայտնվեց մեծ քաղաքական խաղերի կենտրոնում։

Մատա Հարին դարձավ լրտեսական պատմությունների խորհրդանիշ՝ նրա մասին գրվեցին բազմաթիվ գրքեր, նկարահանվեցին ֆիլմեր։