Հայկական լեռնաշխարհի մշակութային ժառանգության օմբուդսմենի գրասենյակի և «Ազգային» պատմամշակութային ՀԿ-ի համատեղ հայտարարությունը

 

Հայկական լեռնաշխարհի մշակութային ժառանգության օմբուդսմենի գրասենյակի և «Ազգային» պատմամշակութային ՀԿ-ի համատեղ հայտարարությունը Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցի կապակցությամբ

------

2025 թվականի ապրիլի 24-ին մենք կանգնած ենք Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցի նախաշեմին՝ որպես ոչ միայն հիշատակի և խոնարհման օր, այլև որպես խարազանող ու դատապարտող հիշեցում` մարդկության դեմ իրականացված ոճրագործության մասին։Մեկուկես միլիոն անմեղ հայերի` պետականորեն կազմակերպված բնաջնջման այս տարելիցը մեզ պարտադրում է միևնույն հարցը կրկին ու կրկին՝ ինչու՞ մինչ այսօր արդարությունը մնում է կույր, իսկ ոճրագործները՝ ազատ ու գազանաբարո։

1915-1923 թվականներին Օսմանյան, այնուհետև Հանրապետական Թուրքիան ոչ միայն ոչնչացրեց մի ամբողջ ժողովուրդ, այլ փորձեց ջնջել նրա Հիշողությունն ու ինքնությունը։ Ավերվեցին եկեղեցիներ, վանքեր, դպրոցներ, հազարավոր ձեռագիր մատյաններ, գողացվեցին ու ոչնչացվեցին մշակութային արժեքներ՝ այդ ամենը նպատակ ունենալով ջնջել հայկական անունը Հայկական լեռնաշխարհից։ Սա ոչ թե միայն ցեղասպանություն էր, այլ քաղաքակրթական հանցագործություն։

Սակայն ամենասարսափելին այն է, որ այս ոճիրը ոչ միայն երբեք պատշաճ դատապարտում չստացավ, այլ նաև դարձավ նախադեպ նոր ցեղասպանությունների և զանգվածային բռնությունների համար, որի արձագանքները դրսևորվեցին նաև 20-րդ դարի վերջին` աշխարհի տարբեր տարածաշրջաններում` Սիրիա, Դարֆուր, Կամբոջա, Ռուանդա...և շարունակվում է 21-րդ դարում։ Ցեղասպանության ժառանգությունը շարունակվեց և խորացավ «Ադրբեջանի» կողմից՝ թուրքական ցեղասպան քաղաքականության պատվերով կատարելու ցինիկ պատրաստակամությամբ։

Մենք չենք մոռացել, չենք մոռանալու, և չենք լռելու՝

• 1918 թ. Բաքվի հայերի կոտորածը,

• 1920 թ. Շուշիի ջարդը,

• 1988 թ. Սումգայիթում և Գանձակում հայերի դաժան սպանությունները,

• 1990 թ. Բաքվի վերջին կոտորածը,

• 1991-1992 թթ. «Օղակ» ահաբեկչական գործողությունը,

• 1992 թ. Մարաղայի կոտորածը,

• Գուրգեն Մարգարյանի դաժանաբար մարդասպանության հերոսացումը Բուդապեշտում, երբ մարդանման հրեշը նախապես պատրաստված ու կանխամտածված ` կացնի 16 հարվածով սպանել էր քնած հայ սպային,

• 2016 և 2020 թթ. պատերազմական հանցագործությունները Արցախի դեմ,

• 2022-2023 թթ. Արցախի շրջափակումը, էթնիկ զտումն ու բռնազավթումը,

• և մինչ օրս շարունակվող մշակութային ցեղասպանությունը։

Այս ամենը հնարավոր դարձավ միայն միջազգային անտարբերության, երկակի ստանդարտների ու լուռ մեղսակցության պայմաններում։

Այսօր՝ հարյուր տասը տարի անց, նույն մեթոդները, նույն ատելությունը, նույն նպատակները՝ վերացնել հայկական գոյությունը, իրականանում են արդեն Ադրբեջանի կողմից՝ Եվրոպայի և արևմտյան «մարդասիրական արժեքների» լուռ դիտակտիվությամբ։

Արդյո՞ք միջազգային հանրությունն այսքանից հետո դեռ իրավունք ունի խոսել մարդու իրավունքներից, եթե չի կարողանում ճանաչել ու պատժել մեկ դար շարունակվող ցեղասպանությունը։ Արդյո՞ք քաղաքակրթություն է այն, որը չի կարող կանգնեցնել պատմության կրկնությունը։

2023 թվականի սեպտեմբերի «Ադրբեջանի» հարձակումը և Արցախի բռնազավթումը՝ ուղեկցված 150,000 արցախահայերի բռնի տեղահանությամբ, մարդկության հանդեպ նորագույն հանցագործություն էր, որի միակ պատասխանը դարձյալ լռությունն էր։ Արցախի մշակութային ժառանգության նկատմամբ իրականացվող համակարգված վանդալիզմը, խաչքարերի, եկեղեցիների, գերեզմանոցների ոչնչացումը, պատմության կեղծումը բնութագրվում են որպես շարունակվող մշակութային ցեղասպանություն՝ այդ ամենը իրականացվում է պետական քաղաքականության մակարդակով, Ադրբեջանի բարձրագույն ղեկավարության ուղիղ հրահանգով։

Այսօր մենք չենք հիշատակում միայն զոհերին, մենք մեղադրում ենք՝

• Թուրքիային՝ ցեղասպանության կազմակերպման և մերժման,

• «Ադրբեջանին»՝ շարունակական էթնիկ զտումների ու մշակութային ոչնչացման համար,

• և միջազգային հանրությանը՝ համակերպման, լռության ու արդարության բացակայության համար։

Մենք չենք խնդրում, մենք պահանջում ենք․

• Ցեղասպանության լիարժեք ճանաչում և դատապարտում,

• Մշակութային ցեղասպանության փաստերի միջազգային գնահատում և արձագանք,

• Պատժամիջոցներ ոճրագործ պետությունների նկատմամբ,

• Զրկված ժողովրդի՝ Արցախի հայության իրավունքների պաշտպանություն,

• Հայկական մշակութային ժառանգության պաշտպանության միջազգային մեխանիզմների ներգրավում։

Հիշում ենք՝ դատապարտելու համար։

Պահանջում ենք՝ անարդարությունը վերացնելու և մարդկության դեմ գործադրված ոճիրների` ցեղասպանության հետագա շարունակականության դեմ պայքարելու և կանխարգելելու համար։

Պաշտպանում ենք՝ ապագայի համար։

--

On April 24, 2025, we stand on the threshold of the 110th anniversary of the Armenian Genocide — a day not only of remembrance and reverence, but also a condemning and admonishing reminder of a crime committed against humanity. This anniversary of the state-organized elimination of one and a half million innocent Armenians compels us to ask the same question again and again: why does justice remain blind to this day, while the criminals remain free and barbaric?

From 1915 to 1923, the Ottoman Empire and later the Republican Turkey not only annihilated an entire people but also sought to erase their memory and identity. Churches, monasteries, schools, and thousands of manuscripts were destroyed; cultural values were stolen and obliterated — all with the goal of erasing the Armenian name from the Armenian Highlands. This was not just genocide, but a civilizational crime.

Yet, the most horrifying reality is that this crime was never properly condemned and, moreover, became a precedent for new genocides and mass atrocities whose echoes manifested in various regions of the world at the end of the 20th century —Syria , Darfur, Cambodia, Rwanda… and continue even into the 21st century. The legacy of genocide was perpetuated and deepened by "Azerbaijan", which has cynically and willingly carried out Turkey’s genocidal policies.

We have not forgotten, we will not forget, and we will not remain silent about:

• The 1918 massacres of Armenians in Baku,

• The 1920 pogroms in Shushi,

• The brutal killings of Armenians in Sumgait and Gandzak in 1988,

• The final massacres in Baku in 1990,

• The 1991-1992 terrorist operation “Ring”,

• The 1992 Maragha massacres,

• The glorification in Budapest of Gurgen Margaryan’s barbaric murder — when a man-like monster, having deliberately prepared, killed a sleeping Armenian officer with 16 axe blows,

• The war crimes against Artsakh in 2016 and 2020,

• The 2022-2023 blockade of Artsakh, its ethnic cleansing and occupation,

• And the ongoing cultural genocide to this day.

All of this was made possible only in the atmosphere of international indifference, double standards, and silent complicity.

Today — one hundred and ten years later — the same methods, the same hatred, the same goals of erasing the Armenian presence are being realized by Azerbaijan, under the silent and passive watch of Europe and so-called Western “humanitarian values.”

After all this, does the international community still have the moral right to speak of human rights if it cannot recognize and punish the genocide that has continued for over a century? Can a civilization be called such if it cannot prevent history from repeating itself?

The September 2023 attack by "Azerbaijan" and the violent occupation of Artsakh, accompanied by the forced displacement of 150,000 Artsakh Armenians, was a newest crime against humanity, to which the only response was once again — silence. The systematic vandalism against Artsakh’s cultural heritage, the destruction of khachkars (cross-stones), churches, cemeteries, and the falsification of history are characterized as a continuing cultural genocide — all carried out at the level of state policy, under direct orders from the highest leadership of Azerbaijan.

Today we do not only commemorate the victims — we accuse:

• Turkey — for organizing and denying the genocide,

• "Azerbaijan" — for the ongoing ethnic cleansing and cultural destruction,

• And the international community — for its complacency, silence, and lack of justice.

We are not asking, we are demanding:

• Full recognition and condemnation of the Genocide,

• International assessment and response to the facts of cultural genocide,

• Sanctions against criminal states,

• Protection of the rights of the dispossessed people of Artsakh,

• And the implementation of international mechanisms for the protection of the Armenian cultural heritage.

We remember - to condemn.

We demand — to eliminate injustice and to combat and prevent the continued perpetration of crimes against humanity.

We defend — for the future.

----

24 апреля 2025 года мы стоим на пороге 110-й годовщины Геноцида армян, которая является не только днем памяти и смирения, но и бичем, осуждающим напоминанием о преступлении, совершенном против человечества. Годовщина организованного государством истребления полутора миллионов невинных армян заставляет нас снова и снова задавать один и тот же вопрос: почему правосудие по сей день остается слепым, а преступники остаются на свободе и такими же зверски безнравственными?

В период с 1915 по 1923 год Османская, а затем Турецкая Республика не только уничтожили целый народ, но и попытались стереть его память и идентичность. Церкви, монастыри, школы были разрушены, тысячи рукописей были сожжены, культурные ценности были разграблены и уничтожены, и все это с целью стереть армянское имя с Армянского нагорья. Это был не просто геноцид, но и преступление против цивилизации.

Самое страшное, что это преступление не только не получило должного осуждения, но и стало прецедентом для новых геноцидов и массового насилия, последствия которых проявились в конце XX века в разных регионах мира (Сирия, Дарфур, Камбоджа, Руанда) и продолжаются в XXI веке.

Геноцидальное наследие было продолжено и углублено «Азербайджаном» — циничной готовностью проводить турецкую политику.

Мы не забыли, не забудем и не будем молчать:

• 1918. Резня армян в Баку,

• 1920. Резня в Шуше,

• 1988. Жестокие убийства армян в Сумгаите и Гандзаке,

• 1990. Последняя резня в Баку,

• 1991-1992. Террористическая операция «Кольцо»,

• 1992 Резня в Мараге,

• Прославление зверского убийства Гургена Маргаряна в Будапеште, когда человекоподобный монстр 16 преднамеренными и заранее обдуманными ударами топора убил спящего армянского офицера,

• 2016 и 2020 гг. военные преступления против Арцаха,

• 2022-2023 гг. Блокада, этническая чистка и оккупация Арцаха,

• культурный геноцид, который продолжается по сей день.

Все это стало возможным лишь в условиях международного равнодушия, двойных стандартов и молчаливого соучастия.

Сегодня, сто десять лет спустя, те же методы, та же ненависть, те же цели — уничтожить все армянское — реализуются Азербайджаном при молчаливом созерцании Европы и западных «гуманитарных ценностей».

Имеет ли международное сообщество право говорить о правах человека спустя столько времени, если оно не может признать и наказать геноцид, который продолжается уже столетие? Существует ли цивилизация, если она не может остановить повторение истории?

Нападение «Азербайджана» и оккупация Арцаха в сентябре 2023 года, сопровождавшиеся насильственным перемещением 150 000 арцахских армян, стали последним преступлением против человечности, единственным ответом на которое вновь стало молчание.

Систематическое осквернение культурного наследия Арцаха, разрушение хачкаров, церквей, кладбищ, фальсификация истории характеризуются как продолжающийся культурный геноцид — все это осуществляется на уровне государственной политики, по прямому указанию высшего руководства Азербайджана.

Сегодня мы не просто вспоминаем жертв, мы обвиняем:

• Турцию за организацию и отрицание геноцида,

• «Азербайджан» за продолжающиеся этнические чистки и культурное разрушение,

• международное сообщество за отсутствие терпимости, молчания и справедливости.

Мы не просим, мы требуем.

• Полное признание и осуждение Геноцида,

• Международную оценку и реагирование на факты культурного геноцида,

• Санкции против преступных государств,

• Защиту прав обездоленных людей, армян Арцаха,

• Задействование международных механизмов для защиты армянского культурного наследия.

Требуем устранения несправедливости, а также вердиктов для предотвращения в будущем геноцидов и других преступлений, против человечности.

Защитим себя во имя будущего.

OOmbudsman of Culture of the Armenian Highlands